42.000 deelnemers demonstreerden voor 'Nooit meer oorlog - leg de wapens neer!'
Nie wieder krieg – Den Frieden gewinnen – jetzt oder nie!
Op 3 oktober bij de vredesdemonstratie in Berlijn
|
Op donderdag 3 oktober 2024 - in Duitsland een vrije dag - mobiliseerde de Duitse vredesbeweging in Berlijn. Guido van Leemput ging kijken. Van Leemput is een van de oprichters van Stop de Oorlog Amsterdam. Op 3 oktober jl. was het 34 jaar geleden dat Oost- en West-Duitsland verenigd werden. Dat was het gevolg van het einde van de Koude Oorlog. De gelegenheidscoalitie Nie Wieder Krieg nam deze dag als gelegenheid om een grote vredesdemonstratie te organiseren in de Duitse hoofdstad. Met Harrie Lindelauff reisde ik naar Berlijn om getuige te zijn van de stand van de Duitse vredesbeweging. We zijn allebei actief in Stop de Oorlog Amsterdam en wilden zien hoe de Duitse vredesbeweging optreedt. Misschien kunnen we er iets van leren voor Nederland. Tien personen Het evenement werd georganiseerd door tien personen. De tien centrale organisatoren zagen ervan af om grote landelijke organisaties tezamen te brengen om een programma van uitgangspunten en eisen te formuleren. Deze organisatoren hebben allemaal hun sporen in diverse vredesorganisaties verdiend en beschikken ieder over een eigen netwerk. Zij besloten om tegen de keer in op de nationale feestdag te demonstreren. In totaal ondersteunden 3200 plaatselijke en landelijke organisaties de demonstratie, zoals de vakbond IG Metall. Daarmee had de organisatie een brede basis en is het moeilijk de dag aan één politieke partij of politieke persoonlijkheid te verbinden. Hoe deze mensen tot elkaar kwamen en waarom Alice Schwarzer, een vooraanstaande organisatrice van een eerdere demonstratie, niet bij deze tien hoorde is mij niet bekend. Ook weet ik niets over de rol van het feministische blad Emma dat door Schwarzer wordt uitgegeven. Volgens de organisatoren deden aan de demonstratie 42.000 mensen mee. De demonstratie bestond uit drie stoeten die vanuit verschillende stadsdelen samen kwamen in een slotmanifestatie op de Grosse Stern in een groot park aan de westzijde van de stad. ‘Het ligt aan onszelf’ De eisen van de demonstratie sloegen een alarmistische toon aan en drukten een grote urgentie uit. Daarbij werd inzet en betrokkenheid van de deelnemers gevraagd om druk uit te oefenen op de Duitse discussie en om daarmee een politiek-maatschappelijke kracht te vormen. ‘Es liegt an uns!’ was daarbij de slogan, het ligt aan onszelf. Met 42.000 mensen was de opkomst de hoogste van de drie vredesdemonstraties die sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn gehouden. De veertien eisen op een rijtje:
Met veertien eisen is de lijst nogal uitgebreid. Stop de oorlog Amsterdam dat is opgericht naar aanleiding van de Russische invasie in Oekraïne heeft er maar vijf:
Vier van de vijf eisen zijn vrij moeiteloos te herkennen in de Duitse eisen. Alleen het expliciete Russische troepen weg uit Oekraïne is niet terug te vinden. Lijst met verboden leuzent De demonstratie bestond uit drie optochten die vanuit verschillende delen van de stad naar de Grosse Stern trokken. Wij zijn namen deel aan de tocht vanuit het zuiden, vanaf Schönefelder Ufer nabij metrostation Gleisdreieck. Daar verzamelden zich uiteindelijk een gemengd publiek van enkele duizenden mensen met spandoeken en borden. Het vertrek werd voorafgegaan door een manifestatie. Vanaf het podium werd meteen aan het begin een verklaring werd voorgelezen door de organisatie met de politierichtlijnen voor verboden uitingen. Daarbij ging het om rechtsextremisme en een keur van uitingsvormen voor Palestijnse organisaties (vlaggen, spandoeken, leuzen, pamfletten) die met uitvoerig werden opgesomd. Naast het podium stond een geïnformeerde politieagent af te vinken of de organisatie zich aan de vooraf overeengekomen tekst hield. Zeer bijzonder. Angelika Claussen, de voorzitter van IPPNW,. de internationale organisatie van Artsen voor Vrede, hield een goede toespraak waarin zij weest op het verband tussen militarisme en klimaatverandering. De tocht was zo’n zeven km lang en bij de Grosse Stern kwam onze stoet als laatste aan. De eerste spreker Reiner Braun die namens het organisatiecomité sprak hebben we gemist, maar via de website was duidelijk hoe duidelijk en strijdbaar Braun was. Daarna kwam vier (landelijke) politici. Gesine Lötsch, een parlementslid van partij Die Linke, hield een algemeen links verhaal over de tegenstelling tussen sociale overheidsuitgaven en militarisering. Ze benadrukte de politieke keuze om te militariseren, te bewapenen, en niet te kiezen voor sociale uitgaven. Wat kan je doen in het onderwijs met de 25 miljoen euro die een Leopard II kost? Een goede speech waarmee Die Linke weer aansloten bij de vredesbeweging. De discussie van de laatste 2,5 jaar over de koers ten opzichte van de oorlog in Oekraïne in Die Linke leidde tot een partijsplitsing en zware nederlagen bij recente verkiezingen voor een drietal Bondslanden in het oosten van Duitsland. Tenzij deze spreekster een minderheidsstandpunt verkondigt. Tweede spreker was Ralf Stegner, een lid van de sociaaldemocratische SPD-fractie in de Bondsdag, die inging op de discussie over de rol van Rusland in de wereld. Hij stelde wat in de begeleidende stukken van de organisatie niet werd gesteld dat Rusland een aanvalsoorlog was begonnen. Ook dat Oekraïne in de gelegenheid moest worden gesteld om te zich te verdedigen. Dat leverde hem een fluitconcert op van een deel van het publiek. Desondanks stelde hij nadrukkelijk dat onderhandelingen over een staakt-het-vuren nu moeten beginnen. Hij toonde aan dat de discussie over de oorlog het centrum van de regeringspolitiek hebben bereikt. De volgende spreker, Peter Gauweiler, was een in Beierse dracht gestoken CSU-politicus die een ironische speech (‘bei diesem Sauwetter’, het regende even) hield waarin hij eraan herinnerde dat Duitsland na de oorlog een leger had gekregen dat uitdrukkelijk bedoeld is voor de verdediging van het eigen grondgebied. Dat is basisregel van de Duitse krijgsmacht. Alleen ter verdediging van Duitsland en niet voor ‘Kriege für unsere Werte’ (oorlog voor onze westerse waarden). De Duitse tendens van de laatste 25 jaar om militair te interveniëren was kortom ernstig fout. Ook Gauweiler bewees dat de discussie van de vredesbeweging in het hart van de Duitse politiek, de rechts-conservatieven, is aangekomen. Met zijn aanval op oorlogen vanwege ‘onze waarden’, de interventie om zogeheten humanitaire redenen raakte hij de kern van de maatschappelijke discussie in heel Duitsland (en in alle landen van het Westen.) Een discussie die overigens al sinds 1991 wordt gevoerd. Gauweiler herinnerde aan Helmut Kohl (‘jullie vriend’) die pertinent weigerde Duitse troepen naar Joegoslavië te sturen. Mag niet van Duitse grondwet. Een bepaling die alles met de Duitse geschiedenis te maken heeft. Daarna sprak Sarah Wagenknecht die voor dit publiek een thuiswedstrijd speelde. Haar partij was duidelijk aanwezig in de massa, maar niet dominant. De breuk die Wagenknecht in Die Linke heeft veroorzaakt en het electorale succes van haar partij BSW in drie Bondslandverkiezingen hebben haar wind in de zeilen gegeven. Dat leidt bij sommigen tot veel geknars van tanden. Vervolgens was er een lang programma met sprekers ten gunste van Palestijnse rechten en het beëindigen van de bewapening van Israël. Dat is in Duitsland een nog gevoeliger onderwerp dan in Nederland. Het verwijt van antisemitisme is daar nog makkelijker gemaakt dan in Nederland en verlamt een deel van de linkse organisaties. De manifestatie werd afgesloten door Michael Müller, de voorzitter van de Duitse natuurvrienden die het Appel van Berlijn lanceerde. Een petitie tegen de plaatsing van middellange afstandsraketten in Duitsland. Dat zou in 2026 moeten plaatshebben. Voor de tekst scroll door naar het einde van het stuk. Rechts en de demonstratie De kritiek op de organisatie en haar eisen was groot. Opvallend was de taz, kort voor Tageszeitung (een links-liberale krant en ooit spreekbuis van de vredesbeweging in de jaren 80). Zij publiceerde een scherp kritisch stuk dat de militaire steun aan Oekraïne verdedigde en van de demonstratie een voertuig van Sahra Wagenknecht maakte en van Wagenknecht een knecht van Poetin. De krant voert enkele vooraanstaande leden van DFG-VK (de oudste pacifistische beweging in Duitsland) op die weigerden om te spreken. De hoofdreden daarvoor was dat geen expliciete kritiek werd geuit op de Russische aanvalsoorlog in de eisen of de onderbouwing van de eisen. Dat is terechte kritiek, maar dat was voor de SPD-spreker geen enkele reden om dat niet zelf te noemen. Datzelfde gold voor Gauweiler die het als een open deur beschouwde om dat te constateren en het gewoon deed. Taz verklaarde na de demonstratie de vredesbeweging dood. Ze eisen de capitulatie van Oekraïne stelt de krant. Het komt voorlopig niet meer goed tussen taz en de vredesbeweging. Het was ons, de Amsterdamse delegatie, ook een raadsel waarom de eis Rusland uit Oekraïne niet werd opgenomen. Stop de oorlog Amsterdam heeft zoals gemeld vijf eisen die in onze ogen allemaal in het eisenpakket hadden staan. Dat was slechts voor vier van de vijf eisen het geval. Het is onjuist te stellen dat de capitulatie van Oekraïne wordt verlangd. De oorlog is niet te winnen zonder internationale deelname op een veel grotere schaal dan nu al het geval is. Daarom moet diplomatie worden ondernomen. Deze week bijvoorbeeld publiceerde De Groene Amsterdammer een artikel over de ideeën en de persoonlijkheid van Wagenknecht die de demonstratie in Berlijn als aanleiding nam. Nadruk lag op het (links-)conservatieve karakter van Wagenknecht en haar politieke betrekkingen met Gauweiler (die als stadsbestuurder homo-vijandige beslissingen in München had genomen, zo meldde De Groene.) De Groene deed het voorkomen dat Wagenknecht de vredesbeweging domineert, maar dat is een onjuiste constatering. Aan de zijkant van het manifestatieterrein was een demonstratie ter ondersteuning van Oekraïne en de Duitse oorlogsinspanningen. De stoet was nabij maar strikt gescheiden en ageerde scherp tegen de vredesdemonstratie. Ook daar was overigens één van de sprekers een SPD-Bondsdaglid. Dit geeft de verdeeldheid in de sociaaldemocratische regeringspartij goed weer. Ook in Duitsland ligt Wagenknecht zeer gevoelig aan de linkerkant van het politieke spectrum. Afgelopen week was zij kennelijk in een tv-debat (TV-Duell) met Alice Weidel, een leider van de uiterst-rechtse AFD en dat leidde tot recensies en het optellen van voor- en nadelen van haar optreden als ook het openlijk debatteren met iemand uit de AFD-leiding. Vredesbeweging open naar rechts? De organisatie van 3 oktober had twee gedegen teksten opgenomen ter onderbouwing van de oproep. Het ene gaat over de toestand in de wereld ‘Friedenspolitik für die Welt des 21. Jahrhunderts’. Dat is een discussiestuk van 17 bladzijden met voetnoten. Dat paper had nog gemakkelijk langer kunnen zijn naar mijn smaak, met brandende onderwerpen die nu wat stiefmoederlijk behandeld zijn, zoals genoemde eisen aan Rusland en de rol van Russische grootmachtpolitiek in delen van de wereld. Het andere stuk ‘Rechtsoffenheit in der Friedensbewegung - Kampfbegriff oder reales Problem?’ gaat over de opkomst de laatste jaren van ogenschijnlijk rechtse en echt rechtste bewegingen. (Op deze plaats zie ik af van een samenvatting, maar zo’n samenvatting of vertaling is wel gerechtvaardigd.) Wat daarmee te doen? Maakt links een openheid naar rechts (Rechtsoffenheit)? Hoe met allerlei ogenschijnlijk rechtse critici van de oorlog om te gaan? Geen extreemrechts gezien De politieke sprekers toonden dat de discussie over de positie van Duitsland en de Duitse buitenlandse politiek het centrum van de macht heeft bereikt en dat deze beweging daarop invloed heeft. Het is geen marginale politieke beweging hoewel het publiek van de optocht, zeker die waarin wij liepen, links was met een keur aan links-ideologische kranten en tijdschriften. Als vanouds. De beweging lijkt geen aansluiting te hebben bij het kader van de Groenen en sociaaldemocraten die zwaar in hun maag zitten met deze oorlogen en met deze beweging en de verkiezingsnederlagen voor hun partijen. In de kern heeft dat te maken met de gevoelde plicht goed te doen voor de slachtoffers van de Russische invasie. Oorlog voor onze waarden. We constateerden geen openlijke uitingsvormen van uiterst-rechts. Geen vlaggen, spandoeken, pamfletten of kranten. Natuurlijk was Gauweiler de echte conservatief, maar hij sprak in de traditie van de naoorlogse Duitse burgerij. Lesje geleerd in de Tweede Wereldoorlog, bepaald dat geen Duitse militairen in het buitenland worden ingezet omdat dat tot escalatie en meer ellende leidt. Ik vermoed dat het Appel van Berlijn, de strijd tegen de Amerikaanse raketten, in het komende jaar een belangrijke rol gaat spelen voor de vredesbeweging. Datzelfde geldt voor de voortslepende oorlog in Oekraïne en Gaza. Het heeft er alle schijn van dat de hoofdkoers is uitgestippeld. Deze beweging gaat niet meer weg hoewel er nog veel te evalueren valt over wat gebeurd is en veel te bespreken is over wat nog gedaan moet worden om de achterban van de klassieke linkse partijen te bereiken. Van centraal belang is Nie Wieder Krieg – die Waffen nieder. Guido van Leemput- 14 oktober 2024 BERLINER APPELL Gegen neue Mittelstreckenwaffen und für eine friedliche Welt Wir leben im gefährlichsten Jahrzehnt seit Ende des Zweiten Weltkriegs. Die Gefahr, in einen atomaren Abgrund zu taumeln oder durch einen konventioonellen Krieg umzukommen, ist real. An dieser Weggabelung stehen wir für eine friedliche und solidarische Welt der Gemeinsamen Sicherheit, Solidarität und Nachhaltigkeit für alle Menschen. Wir sagen Nein zur Aufstellung neuer US-Mittelstreckenwaffen in Deutschland. Die geplanten Hyperschallraketen Dark Eagle steigern die Spannungen und sind insbesondere für Deutschland eine Gefahr, zum Ziel eines Präven9vangriffs zu werden. Überdies fördern die geringen Vorwarnzeiten das Risiko von Fehlreaktionen. Die Stationierung wurde ohne jede öffentliche und parlamentarische Diskussion entschieden. Abrüstungsverhandlungen sind nicht vorgesehen. Wir bleiben dabei, Konflikte und Rivalitäten nicht militärisch zu lösen, sondern alles zu tun, Kriege zu vermeiden oder zu beenden. Dieser Aufgabe darf sich niemand entziehen. |
Klik hier om te bewerken.
|
Klik hier om te bewerken.
|