Kijk op de periode 24 augustus - 4 september 2024

Dit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt in principe elke 10 dagen opgesteld door Guido van Leemput en verschijnt dan op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.

​Tijdens onze laatste maandelijkse bijeenkomst op het Spui stelde ik op 24 augustus dat Oekraïne een gunstiger onderhandelingspositie wilde krijgen met behulp van de invasie in de Russische provincie Koersk. Een precieze uitleg van de aanval had de regering van Oekraïne toen nog niet gegeven. Intussen is die verklaring er wel. President Zelensky noemt het 'een overwinningsplan'.
Op het slagveld voltrekken zich belangrijke ontwikkelingen. De uitputtingsoorlog is in een hogere versnelling gekomen. Ook de oorlogspropaganda is heviger geworden.
Intussen zijn grote veranderingen in de regering van Oekraïne op til. Achtergrond is dat president Zelensky met een nieuwe regering beter bestand denkt te zijn tegen de Russische druk.
 
​​Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van 'Stop de Oorlog Amsterdam'. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen.

Dat brengt me op de volgende punten.

• Het overwinningsplan
• De situatie in de provincie  Koersk
• Drone aanvallen op Rusland
• Russische aanvallen op infrastructuur Oekraïne
• De situatie aan het front- de slag om Pokrovsk
• Politiek-militaire overwegingen en meningsverschillen in het Westen
• Westerse verdeeldheid
• Uitputtingsverschijnselen in het Westen
• Oekraïense overwinning nabij?
• 
  

Het overwinningsplan van Zelensky
Vorige week gaf president Zelensky een serieus te nemen toelichting bij de doelstellingen van de aanval die het Oekraïense leger heeft ingezet in de Russische provincie Koersk, begin augustus. Hij noemde het een ‘plan voor de overwinning’. Het plan bestaat uit vier delen. De invasie in Koersk is bedoeld om Rusland onder druk te zetten om concessies te doen. Daarbij horen nog te verkrijgen Westerse langeafstandswapens om de druk op Rusland op te voeren. Daarnaast gaat het om Oekraïne’ s deelname in de ‘wereldwijde veiligheidsinfrastructuur’ en tenslotte om sterke economische samenwerking in de wereld. Dat laatste lichtte hij niet toe en de NAVO werd niet genoemd, toen hij sprak van een ‘wereldwijde veiligheidsinfrastructuur’.
Dat alles moet op een nog onbekende termijn Rusland door middel van onderhandelingen brengen en tot een einde van de oorlog. Het plan is in de eerste plaats gericht op de Amerikaanse verkiezingskandidaten. Op 5 november zullen we weten wie er president van de VS wordt. Trump of Harris.
Dit nogal mager uitgewerkte Oekraïense plan zal de militaire en politieke ontwikkelingen van de komende maanden bepalen.
 
De situatie in de provincie Koersk
De inval in de Russische provincie Koersk heeft na een maand aan dynamiek verloren. Er wordt geen nieuw grondgebied meer ingenomen door de Oekraïense strijdkrachten. De vraag is of er verder liggende doelen bestonden, maar inmiddels lijken Oekraïense generaals genoegen te nemen met deze situatie. Het plan is vooral het gebied bezet te houden. Een poging om elders aan de grens, bij Belgorod, een invasie te ondernemen bleef in een vroeg stadium steken. Oekraïne wil deze verworvenheid vasthouden en mogelijk uitruilen tegen door Rusland veroverd grondgebied. De vraag is of dat mogelijk is.
De Westerse propaganda stelt dat Oekraïne een moedige zet heeft gedaan met de inval in de provincie in Koersk. Ook al betwijfelen alle serieuze militaire analisten in het Westen en in Oekraïne of de inval verstandig was en iets zal opleveren.
 
Drone aanvallen op Rusland
Intussen heeft Oekraïne een antwoord gevonden op de Russische luchtaanvallen op de Oekraïense economie. Naast de inval in de provincie Koersk is Oekraïne begonnen met aanvallen op Russische oliedepots en militaire bases met behulp van zelf geproduceerde langeafstandswapens. Het gaat om drones die zelfs de Russische hoofdstad Moskou kunnen raken. Dat zijn vooral propagandistische overwinningen voor Oekraïne.
 
Russische aanvallen op infrastructuur Oekraïne
De aanvallen op Rusland zijn ook een reactie op de onophoudelijke aanvallen van Rusland op de Oekraïense energievoorziening. Die aanvallen zijn al paar jaar gaande en hebben een periodieke ritme weer hernomen. De afgelopen week is er dagenlang gebombardeerd. De pauzes tussen de Russische aanvalsgolven worden gebruikt om reparaties uit te voeren. Inmiddels is dit al zo vaak gebeurd dat ook reserve-onderdelen uitgeput raken en herstel langer duurt. Dat benadeelt de Oekraïense economie in het algemeen en de wapenproductie in het bijzonder. Met de winter voor de deur is het ook een gruwel voor de burgerbevolking. De vraag is hoe lang het duurt voordat Rusland de Oekraïense energieproductie structureel heeft geraakt...
Inmiddels heeft de regering van Oekraïne Volodymyr Kudrytskyi ontslagen. Hij is de chef van het Oekraïense energiebedrijf, Ukrenergo.  Opmerkelijk, want Kudrytskyi wordt geprezen als effectief en niet corrupt. Twee Europese leden van de Raad van Bestuur zijn uit protest afgetreden.

De slag om Pokrovsk
Rusland heeft besloten om zich weinig aan te trekken van de invasie in Koersk. Het land escaleert de oorlog van zijn kant met verhevigde aanvallen in de Donbass. De Russische druk op het front in de Donbass, én het tempo van de opmars neemt toe. Voor een doorbraak wordt gevreesd, maar dat is vooralsnog niet zeker. De meeste druk ligt op de plaats Pokrovsk. Pokrovsk is een knooppunt van aanvoerlijnen voor de Oekraïense grondsoldaten en bovendien een belangrijke mijnstad voor de Oekraïense economie. De mijnwerkers worden nu ingezet om loopgraven te graven aan de rand van de stad. Op dit moment staan de Russen op 10 km van de stad en ze vorderen elke dag.

Een eventuele doorbraak op korte termijn zal Oekraïne in grote problemen brengen. Verwacht moet worden dat Rusland in dat geval grote militaire vorderingen maakt. Er wordt gesproken van het oprukken van Rusland tot aan de rivier de Dnjepr. Zekerheid over zo’n doorbraak is er niet. Bovendien is het de vraag of de Russische troepen die voor de doorbraak worden gebruikt en uitgeput, voldoende zijn om zo’n opmars over een relatief breed front door te voeren. Zijn er genoeg Russische soldaten of is ook Rusland op de rand van uitputting?

Oekraïense smeekbede
Om de langeafstandsaanvallen op Rusland te kunnen versterken smeekt Oekraïne het Westen om langeafstandswapens. Er zijn al wel degelijk Westerse wapens ingezet bij de inval in Koersk. Maar Oekraïne wil met name kruisraketten en langeafstandsartillerie. Vooralsnog is verdere aanvulling van langeafstandsraketten niet aan de orde.

Westerse verdeeldheid
Over steun met luchtafweer is het Westen het eens. Met name Patriot-systemen zijn nodig, maar daaraan is een tekort. En bovendien bepalen de VS of een bondgenoot Patriots mag aanschaffen. Nederland kreeg afgelopen week toestemming om in de VS drie batterijen te kopen, ter waarde van 200 miljoen.
Daarnaast is er verdeeldheid over Westers ingrijpen bij Russische luchtaanvallen. Polen wil vanuit eigen land Oekraïne bijstaan door Russische drones en raketten boven het Westen van Oekraïne neer te halen.

Het Westen is sterk verdeeld en de VS zijn huiverig om de zwaarste langeafstandwapens te laten leveren.
De VS weigeren tot nu toestemming te geven voor het leveren van de Britse Storm Shadow en de Franse SCALP-kruisraketten in Rusland. De reden is niet alleen politiek, een escalatie van de oorlog met belangrijke westerse wapens, maar ook militair met deze kruisraket kan niet effectief zijn met de gelijktijdige inzet van Amerikaanse wapens. Het gaat om de HARM (High-speed Anti-Radiation Missile, en de  MALD (Miniature Air Launched Decoy) die niet mogen worden gebruikt en daarom de Storm Shadow en de SCALP alle waarde ontnemen.
 
Als gevolg van het neerstorten van een F-16 van de Oekraïense luchtmacht, waarschijnlijk door een Oekraïense Patriot-raket, is niet alleen de chef van de Oekraïense luchtmacht ontslagen. In de VS heeft de regering een verbod uitgevaardigd op de inzet van F-16’s in Rusland én bovendien verbiedt de regering van de VS de inzet van gespecialiseerde huurlingen, contractors in het militair jargon, bij het gecompliceerde onderhoud van de F-16’s.
Nederland heeft inmiddels toestemming gegeven om de uit Nederland afkomstige F-16’s wel degelijk in te zetten in Rusland. Bovendien heeft minister Brekelmans toestemming gegeven aan de financiering van contractors om de F-16’s te onderhouden. 

Uitputtingsverschijnselen in het Westen
Er manifesteren zich barsten in de kern van de Atlantische samenwerking. Ik herinner aan de beslissing van de Duitse regering dat geen geld meer kan worden vrijgemaakt in 2025 voor de Oekraïense bewapening. Ondertussen hebben zich bij de verkiezingen in twee Duitse deelstaten partijen gemeld die een andere politieke koers willen ten opzichte van de oorlog in Oekraïne. Dat is een tendens die zich hoogstwaarschijnlijk doorzet.
Deze situatie tekent zich af aan de vooravond van de natte herfst en koude winter. Maar vooral twee maanden voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 5 november. De uitslag ervan zal grote politieke betekenis hebben voor het verdere verloop van de oorlog op korte termijn.
De Russische president Poetin stelt ondertussen dat niet met Oekraïne onderhandeld zal worden zolang er Oekraïense troepen in de provincie Koersk zijn. Dat valt vooralsnog serieus te nemen, zeker als de stad Pokrovsk valt.

Oekraïense overwinning nabij?
Het 'overwinningsplan' van Zelensky is in ieder geval een knap staaltje communicatie. De waarde van de gok van de invasie in Koerksk zal in komende maanden moeten blijken. In de eerste plaats om te voorkomen dat Rusland door de linies in de Donbas heen breekt. Valt Pokrovsk vóór de Amerikaanse presidentsverkiezingen? Wat gebeurt er in Oekraïne als Rusland oprukt, blijven de linies in Koersk dan behouden? De grote wijzigingen in de regering van Oekraïne lijken een noodgreep, net als de inval in Koersk. We staan aan het begin van een gevaarlijke herfst.
 
Graag tot volgende update op 14 september.

​​Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.