De oorlog in de week van 18 tot 25 juliGisteren was het vijf maanden geleden dat de Russische invasie begon. Vandaag tellen we de 152e dag. Ik heb de volgende hoofdonderwerpen van de afgelopen week voor jullie.
Guido van Leemput presenteerde deze stand van zaken tijdens de vredesactie op 25 juli 2022 tijdens de 21e vredesactie op het Museumplein. |
|
1. Vluchten voor de oorlog
Er gaan wat verschillende cijfers rond over het aantal vluchtelingen. Het hoogste cijfer dat ik afgelopen week vond stond op de Nederlandstalige site van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. Filippo Grandi, de chef van de UNHCR spreekt over meer dan 11,5 miljoen mensen die hun huizen in Oekraïne moeten ontvluchten en daarvan zijn ongeveer 6,3 miljoen mensen binnenlands ontheemd’.
Volgens de cijfers vandaag op Al Jazeera, ook ontleend aan de UNHCR gaat het over de volgende afgeronde cijfers naar deze landen.[i]
- 4,7 miljoen naar Polen
- 1,7 miljoen naar Rusland
- 995 duizend naar Hongarije
- 870 duizend naar Roemenië
- 610 duizend naar Slowakije
- 541 duizend naar Moldavië
- 16 duizend naar Wit-Rusland.
Het gaat daarbij voornamelijk om vrouwen en kinderen. Alle mannen tussen 18 en 60 jaar zijn gevraagd, of moeten, in Oekraïne blijven om te vechten.
2. Het front
De afgelopen weken heb ik steeds de nadruk gelegd op de Russische pogingen de Donbas te veroveren. Maar er zijn drie deelfronten te onderscheiden.
Het hart van de Russische operatie ligt in de Donbas. Loehansk is al ingepikt en er worden heel langzaam vorderingen gemaakt in de provincie Donetsk. Dat gaat met zeer grof geweld.
Naast de oorlog om de provincie Donetsk, zijn er ook belangwekkende ontwikkelingen rond de stad Kharkov en het zuiden van Oekraïne. De Russen lijken nog steeds van plan Kharkov in te nemen.
Kharkov ligt ten noordnoordwesten van de Donbas en is de tweede stad van Oekraïne. Rusland lijkt de stad in te willen nemen of ten minste zetten ze de verdediging van Oekraïne daar onder druk om geen versterkingen naar elders te kunnen sturen.
Ten derde de ontwikkelingen in het zuiden rond Kherson. Dat is de stad die Rutte adopteert voor de wederopbouw. Oekraïne stelt vorderingen te maken in het terugdringen van Russische bezettingen. Met behulp van de langeafstandsartillerie worden in de provincie Kherson bruggen over de Dnipro aangevallen. Doel ervan is Russische troepen te isoleren van hun aanvoer over de rivier. Oekraïne zegt vorderingen te maken en dit gebied te zullen terugveroveren. Het zou een grote militaire prestatie zijn als Oekraïne erin zou slagen om de stad Kherson en de monding van de Dnipro terug in te nemen.
Als reactie tegen de inzet van de langeafstandsartillerie wil Rusland de aanvoer van deze wapens vernietigen. Rusland stelt, en dat valt niet te checken, dat het al verschillende batterijen van deze langeafstandswapens heeft uitgeschakeld.
De Oekraïense regering wil meer wapens omdat ze meer grondgebied wil terugveroveren. De vooruitzichten daarop zijn mager.
3. De internationale militaire hulp voor Oekraïne
Intussen stelt de EU in Brussel opnieuw een pakket van 500 miljoen euro aan wapens ter beschikking van Oekraïne. Daarmee komt het totaalbedrag voor de militaire giften sinds 24 februari op een totaal van 2,5 miljard, euro. Het is de vijfde ronde van de middelen die voor de lange-termijnbegroting staan geboekt als de Europese Vredesfaciliteit.[ii]
Toch is de vraag hoe die miljoenen moeten worden besteed. De Nederlandse staatssecretaris van Defensie, Van der Maat, deed afgelopen donderdag een boekje over de voorraden die Nederland heeft. Defensie kan nog maar beperkt extra militair materieel leveren als steun aan Oekraïne, want de magazijnen zijn snel 'leeg aan het raken’. Dat is eigenlijk geen nieuws. Het feit dat wij weten van bijvoorbeeld de Nederlandse pantserhouwitsers Nederlandse is voor een belangrijk deel te danken aan morrende officieren die ‘hun wapens’ kwijtraken.
Dat probleem geldt niet alleen Nederland, maar zelfs ook de VS.
Tussen twee haakjes zoals jullie weten zijn er ook Patriotluchtafweerraketten in Slowakije geplaatst. De Amerikaanse regering heeft, ook op donderdag, een contract goedgekeurd van 96 nieuwe Patriot-luchtafweerraketten voor Nederland. Een bestelling bij de firma Raytheon dat hier in de stad ook een belastingvluchthaventje heeft. We moeten alleen nog 1,2 miljard dollar overmaken.[iii] Dus de Nederlandse regering is ook hard bezig de voorraden aan te vullen.
4. Economische oorlogvoering
A. Sanctiepolitiek In het kader van economische oorlogvoering en het doorvoeren van sancties is er naast de algemene discussie of sancties iets uithalen, natuurlijk altijd het risico dat je de verkeerde treft. De bevolking dat onder de regering van het te straffen land leeft of de eigen bevolking. Daarvoor bestaat het raadselachtige begrip ‘slimme sancties’. Eigenlijk is het een zelffelicitatie voor de eigen maatregelen. Wij zijn slim. Een deel van die slimheid betreft de zakenlui en de vrienden van de Russische regering. Hierachter is een groot gebouw dat veel van die belangen moet verdedigen.[iv]
Afgelopen week werd uit de pers (NRC) duidelijk dat de Nederlandse regering een afwachtende houding inname en gebrekkige coördinatie uitvoerde waardoor een maand is gewacht om belangrijke sancties uit te voeren. Vanaf begin maart waren al gegevens van de Kamer van Koophandel beschikbaar over mogelijke Russische zakelijke belangen in Nederland. De vier grote steden hebben op initiatief van Amsterdamse burgemeester Halsema een dag na het begin van de oorlog aan minister Hoekstra het volgende geschreven; ‘Wij maken ons grote zorgen over de Russische belangen in onze steden, wetende dat ook [het] Russisch bedrijfsleven, al dan niet via brievenbusfirma's, hier op grote schaal actief is." Het ministerie van Economische zaken trad snel op. De Kamer van Koophandel ook. Op 3 maart leverde de Kamer van Koophandel een overzicht van 550 Russische belanghebbenden in Nederland (waaronder vijfhonderd zogenoemde Ultimate Beneficial Owners: wie uiteindelijk profiteert van een zakelijk belang) met het ministerie. Pas begin april werd daar iets mee gedaan. Stef Blok die door Hoekstra als speciale coördinator was aangesteld ging op 4 april aan het werk.
In een reactie stellen Buitenlandse Zaken en Economische Zaken dat uitvoering „in de eerste plaats aan marktpartijen zelf” is. Volgens hen heeft de Nederlandse aanpak er, voor zover bekend, niet toe geleid „dat in die tussenliggende periode (Wit-)Russische eigenaren/entiteiten hun eigendom of zeggenschap in een Nederlandse onderneming hebben verplaatst”.
Slimme sancties zijn marktacties.
B. Energieoorlog Op het economische vlak wordt de Russische invloed meer voelbaar. De EU heeft alle lidstaten opgeroepen er voor zorg te dragen dat deze winter 15% minder gas uit Rusland wordt gebruikt. Het Internationale Agentschap voor Energie vindt die 15% te weinig. Iedereen moet mikken op 20%. [v] Overigens zijn er diverse EU-lidstaten die openlijk hebben gesteld niet aan dit bezuinigingsplan. Zaterdag werd wel bekend dat Hongarije vredesonderhandelingen wil. Orban wil een nieuwe EU-strategie die ingegeven wordt door de gevolgen van de energieoorlog. Hongarije is vrijwel volledig afhankelijk van Russisch gas en de Hongaarse winter is altijd koud. Deze opstelling is nieuws, waarvan de afloop op dit moment niet duidelijk is, maar wel een openlijke breuk in de EU betekent.[vi]
C. Voedseloorlog Wat zijn dan slimme sancties? De EU heeft vorige week besloten de sancties tegen Russische banken te verzachten om de wereldwijde handel in voedsel en kunstmest te vergemakkelijken.[vii]
Het grote nieuws van vorige week is dat Turkije met de VN er in zijn geslaagd om een overeenkomst voor de duur van drie jaar te sluiten die Oekraïens graan verder de wereldmarkt op kan doen stromen.[viii]
In de overeenkomst zijn veilige corridors voorzien uit drie havens van Oekraïne
Odessa, Chernomorsk en Yuzhny. Daaruit mogen alleen graan en kunstmest worden uitgevoerd. De Oekraïense wateren worden niet ontmijnd. De eerste zending van 80 schepen zal worden toegestaan met een volume van 5 miljoen ton per maand. Er komt een toezichthoudend coördinatiecentrum waarin vier partijen deelnemen (naast Oekraïne, Rusland, Turkije ook de VN). Maar voordat de boel aan het werk is gaan er nog wel een paar weken overheen.
Het slechte nieuws natuurlijk is dat de belangrijke haven van Odessa de dag erna door vier Russische raketten is beschoten. Rusland stelt dat militaire installaties het doelwit waren.
5. Anti-oorlogsprotest
Na vijf maanden oorlog kunnen we stellen dat er ‘geen exit-strategie ‘ is uit deze oorlog. Oekraïne is overrompeld en kan zich wat verdedigen, maar niet winnen wat het kwijt is geraakt.
De miljarden stromen inmiddels naar de westerse of vooral Amerikaanse wapenindustrie. Niemand in de wereld van de macht komt met een overtuigende strategie om een einde aan het bloedvergieten te maken.[ix]
Het enige dat zichtbaar is, is een wereldwijde, aanhoudende maar toch kleine vredesstem. Bijvoorbeeld. OVD-Info dat in Rusland mensenrechtenschendingen registreert stelt dat sinds 24 februari 5000 anti-oorlogsdemonstraten zijn gearresteerd. In heel Rusland, in zeker 50 steden.
Bij de overzichten van vredesprotesten wereldwijd staat ook Amsterdam in de lijst opgenomen. Daar horen wij dan bij.
Graag tot over vier weken.
[i] Filippo Grandi: Oekraïners gaan een zware winter tegemoet, https://www.unhcr.org/nl/2022/07/een-zware-winter-voor-oekraine/. Zie ook overzicht Al Jazeera; https://www.aljazeera.com/news/2022/2/28/russia-ukraine-crisis-in-maps-and-charts-live-news-interactive
[ii] EU Agrees Another 500 Million Euros for Ukrainian Arms, Reuters, 18 juli 2022, https://www.usnews.com/news/world/articles/2022-07-18/eu-seeks-to-keep-up-support-for-ukraine-despite-economic-damage.
[iii] U.S. State Dept Approves $2 Billion in Arms Sales to Four Countries
https://www.usnews.com/news/world/articles/2022-07-21/u-s-state-dept-approves-2-billion-in-arms-sales-to-four-countries.
[iv] Sancties tegen Russen bleven maand liggen - NRC 22 juli 2022
[v] IEA Chief: Europe Must Cut Gas Usage 20% To Survive Winter https://oilprice.com/Latest-Energy-News/World-News/IEA-Chief-Europe-Must-Cut-Gas-Usage-20-To-Survive-Winter.html. Zie ook ‘How a Russian Natural Gas Cutoff Could Weigh on Europe’s Economies’ IMF-BLOG; JULY 19, 2022. Zie verder of https://blogs.imf.org/2022/07/19/how-a-russian-natural-gas-cutoff-could-weigh-on-europes-economies/ .
[vi] Hungary's Orban Calls For Russian-US Peace Talks For Ukraine
https://www.barrons.com/news/hungary-s-orban-calls-for-russian-us-peace-talks-for-ukraine-01658592007
[vii] EU to Soften Sanctions on Russian Banks to Allow Food Trade, Reuters July 19, 2022, https://www.usnews.com/news/world/articles/2022-07-19/eu-to-soften-sanctions-on-russian-banks-to-allow-food-trade.
[viii] More than 130 grain ships stuck in Black Sea as talks start in Istanbul The Guardian - 13 Jul 2022 ‘https://www.theguardian.com/world/2022/jul/13/more-than-130-grain-ships-stuck-in-black-sea-as-talks-start-in-istanbul-between-ukraine-and-russia-and-others
Ukrainian grain export, anti-Russian restrictions: the Istanbul agreements
https://tass.com/economy/1483883
[ix] Caitlin Johnstone: This Proxy War Has No Exit Strategy July 16, 2022 https://consortiumnews.com/2022/07/16/caitlin-johnstone-this-proxy-war-has-no-exit-strategy/.
Guido van Leemput is fractiemedewerker van de SP in de Tweede Kamer en mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief