De week van 20 - 27 maartAfgelopen weekend heeft Rusland bekendgemaakt kernwapens te zullen delen met Wit-Rusland.
Daartoe worden binnenkort tactische kernwapens in dat land geplaatst. Ze zijn bedoeld voor Wit-Russische bommenwerpers waarin Wit-Russische piloten met deze wapens moeten oefenen en desnoods ook gebruiken. Daarmee voert Rusland een dreigement uit dat ze vorig jaar al uitte. Het is een ernstige escalatie van de ontwikkelingen die met de oorlog in Oekraïne te maken hebben. Dit beleid lijkt sterk op het nuclear sharing-beleid van de VS in vijf landen in West-Europa waaronder Nederland (Volkel). Daarover werd vorige week in de Tweede Kamer nog gesproken in een commissiedebat. Deze ontwikkelingen onderstrepen onze analyse van het escalatiegevaar van deze oorlog en de noodzaak om tot een Kernwapenvrij Europa te komen. Guido van Leemput presenteerde deze stand van zaken tijdens de 56e vredesactie op maandag 27 maart 2023 op het Museumplein. |
|
Dat brengt me op de volgende punten van de afgelopen week
1. Russische tactische kernwapens naar Wit-Rusland
2. Nieuwe atoomraket naar Nederland
3, Chinees diplomatiek initiatief
4. Gevolgen arrestatiebevel van Poetin door het ICC
5. Wapenproductie EU
6. Voedselwapen
1. Russische tactische kernwapens naar Wit-Rusland
Rusland heeft aangekondigd dat het kernwapens in Wit-Rusland zal plaatsen. Precieze gegevens daarover zijn niet bekend gemaakt. Vorig jaar al werd gemeld dat Su-25 straaljagers Russische kernwapens zouden gaan dragen. De bemanning is in die constructie Wit-Russisch. De Russische aankondiging is een ernstige escalatie van de ontwikkelingen rondom de oorlog in Oekraïne en verhoogt de urgentie om tot een atoomwapenvrij Europa te komen. Wat de directe aanleiding voor Rusland om nu te beslissen kernwapens in Wit-Rusland te plaatsen is niet precies duidelijk. Een van de door Poetin gegeven redenen is dat Engeland wapens met verarmd uranium wil leveren aan Oekraïne.
2. Nieuwe atoomraket naar Nederland
Zoals bekend komen ook op korte termijn geheel vernieuwde kernwapens naar Nederland. Afgelopen woensdag 22 maart werd in de Tweede Kamer een debat gehouden over de NAVO-top. Aanleiding was het antwoord van minister Hoekstra op een aangenomen motie over transparantie van kernwapens in Nederland. Het opvallendste aan deze brief was dat toegegeven werd dat een squadron F-16’s op Volkel een speciale taak heeft, maar dat het beleid blijft om niets te ontkennen of te bekennen over kernwapens. De huidige bom voor de F-16 gaat terug naar Amerika en de F-35 krijgt een nieuwe, sterk ‘verbeterde’ bom. De B-61-12.
Naast kritiek op het gebrek aan openheid voor de gemeente Uden, waar de vliegbasis onder valt, over aan te passen voorzorgs- of veiligheidsmaatregelen, waren er ook indringende vragen en was er ook kritiek op de vernieuwing van het nieuwe kernwapen en ook de vraag wat nuclear sharing nou toevoegt aan veiligheid onder de Amerikaanse atoomparaplu. Wat nu als Wit-Rusland ook een nuclear sharing-taak krijgt van Russische kernwapens? Werd vorige week gevraagd in de Kamer.
Minister Hoekstra toonde begrip voor de vragen maar wil niet meer openheid geven. “Ik ben al verder gegaan op dit glibberige pad dan ik van plan was’, zei hij. Daarbij zei hij dat Nederland al een kerntaak had vóórdat het Non-Proliferatieverdrag bestond, dus deze vernieuwing van de kernwapentaak was er ook niet mee in conflict.
3. Chinees diplomatiek initiatief
Terug naar de oorlog in Oekraïne.
President Xi van China was in Rusland en bereikte twee doelen. Hij sloot allerlei overeenkomsten op het gebied van handel, energie en infrastructuur. Er wordt gesproken van een verdieping van een strategisch partnerschap in een nieuw tijdperk. Het is een overkoepelend plan voor economische samenwerking. In totaal in 14 overeenkomsten met een duur van zeven jaar, tot 2030, zullen de betrekkingen tussen de landen worden aangehaald. Daarmee worden de Westerse boycotmaatregelen van Rusland ondermijnd. In een gezamenlijke verklaring wordt er op gewezen dat embargo’s alleen door de Veiligheidsraad van de VN kunnen worden vastgesteld.
Het is duidelijk dat deze samenwerking de wereldpolitiek zal veranderen. Ook als het vredesvoorstel van China tot niets leidt. Maar zover is het zeker nog niet. Nadrukkelijk worden geen militaire vormen van samenwerking aangegaan. Ten aanzien van de oorlog in Oekraïne wordt gesteld dat de doelen en uitgangspunten van de Verenigde Naties moeten worden geëerbiedigd. Rusland stelt dat het overtuigd is dat China zich objectief en onpartijdig opstelt. Rusland verwelkomt de 12 punten van het Chinese vredesvoorstel. De legitieme veiligheidsbelangen van alle betrokken landen moeten worden gerespecteerd. Een verantwoorde dialoog is daarbij het middel om tot gepaste oplossingen te komen. Deze moet worden gesteund door de internationale gemeenschap.
Premier Rutte werd vorige week dinsdagavond in de Tweede Kamer in een debat ter voorbereiding van de Europese top gevraagd naar het Chinese initiatief. Rutte stelde dat hij het initiatief serieus neemt. Daarbij merkte hij op ‘we hebben niet de luxe om op voorhand te zeggen; we vinden twee haren in de soep, dus we wijzen het af. Zelensky geeft China het voordeel van de twijfel. Dat is toch belangrijk’. Aldus Rutte.
Daarmee is het idee van onderhandelingen op het hoogste niveau van de Nederlandse staat gebillijkt. Niet duidelijk is of Xi en Zelensky contact hebben gehad of een gesprek hebben gepland.
4. Het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof tegen Poetin
Het op 17 maart uitgevaardigde arrestatiebevel tegen Poetin heeft consequenties. Ik meldde dat vorige week al. Rusland heeft nu ook arrestatiebevelen tegen de openbaar aanklagers van het Internationaal Strafhof uitgevaardigd.
Ex-president Medvedev dreigde Den Haag in de as te leggen als Poetin daar inderdaad in de rechtbank terecht staat en in de gevangenis van Scheveningen komt. Als wraak. Het doet denken aan de beruchte American Service-Members' Protection Act ook wel Hague invasion act genoemd van de VS. Ook gericht tegen arrestatie en voorgeleiding van Amerikaanse politici en militairen.
Het Internationaal Strafhof heeft hierop laten weten dat het deze pogingen om het internationale recht te hinderen in het uitoefenen van verantwoordelijkheid voor zaken die in het internationale recht verboden zijn.
Een reactie van hooggeplaatste Oekraïense regeringsvertegenwoordiger op het arrestatiebevel is dat met een gezochte oorlogsmisdadiger niet kan worden onderhandeld. Minister van Buitenlandse Koeleba achtte het al vóór het arrestatiebevel onmogelijk dat Poetin himself een tegenpartij aan de andere kant van de onderhandelingstafel zou zijn. Maar Koeleba verwerpt niet het idee van onderhandelingen met Rusland. Daarbij werden de tien punten van Zelensky opnieuw opgebracht.
Het arrestatiebevel is op dit moment een extra handicap om te onderhandelen.
5. Bewapening door de EU
Hoewel er sprake is van lenteoffensieven en grote bewapeningsplannen, stelde president Zelensky dit weekend dat er geen Oekraïens offensief komt als het Westen niet veel meer wapens aanlevert.
De precieze waarde van deze opmerkingen valt niet helemaal vast te stellen. Duidelijk is wel dat Oekraïne heel veel wapens en munitie nodig heeft en dat de aanvoer traag verloopt. Dat komt omdat de wapens niet voorradig zijn.
Vorige week heeft de EU een paar belangrijke besluiten genomen in de bewapening van Oekraïne. Er is een extra miljard euro aan een fonds toegevoegd dat Europese Vredesfaciliteit heet. Daaruit kunnen EU-leden ongeveer de helft van de waarde declareren van de wapens en de munitie die zij aan Oekraïne geven.
Dat betekent dat EU-leden nu hun eigen voorraden kunnen uitruimen. Zoals we weten was dat al een probleem omdat die voorraden zowat op zijn. Daarnaast is nog een miljard euro voor de Europese Vredesfaciliteit beschikbaar gesteld om gezamenlijk munitie te bestellen bij de Europese wapenindustrie. Dat gezamenlijk bestellen wordt voor een belangrijk deel gedaan door het Europese Defensieagentschap. Omdat dat stuit op bezwaren van landen die er teveel een Europese centralisatie van bewapeningspolitiek in zien, is ook besloten dat onderlinge combinaties van landen dit mogen regelen en gebruik mogen maken van de EVF.
Andere maatregelen om op ‘niveau oorlogseconomie’ te komen zijn nog niet genomen. Of deze middelen op tijd komen voor het voorgenomen Oekraïens lenteoffensief is maar zeer de vraag. De periode voor de bevoorrading is 12 maanden. De zorgen van Zelensky zijn reëel.
6. Voedseloorlog
Nog even terug naar het akkoord over de uitvoer van voedsel uit Oekraïne dat vorige week is gesloten. Ik meldde dat er een conflict is over de duur van de overeenkomst, twee maanden wat Rusland wil of vier, de Oekraïense wens. Ondanks deze overeenkomst verwacht de regering van Oekraïne dat de oogst 15% zal zijn dan vorig jaar minder aan mais, tarwe. Voor alle producten tezamen geldt een vermindering van 52% ten opzichte van vorig jaar. In totaal is de gemiddelde uitvoer over de laatste vijf jaar met 20% gedaald.
Daarmee is duidelijk dat de oorlog een groot probleem is voor de productie van voedsel en verspreiding ervan over de wereld.
Inmiddels wordt er gewaarschuwd dat het gebruik van wapens met verarmd uranium de landbouwsector van Oekraïne ernstig zal bedreigen. De grond zal radioactief besmet worden.
Graag tot volgende week.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief
1. Russische tactische kernwapens naar Wit-Rusland
2. Nieuwe atoomraket naar Nederland
3, Chinees diplomatiek initiatief
4. Gevolgen arrestatiebevel van Poetin door het ICC
5. Wapenproductie EU
6. Voedselwapen
1. Russische tactische kernwapens naar Wit-Rusland
Rusland heeft aangekondigd dat het kernwapens in Wit-Rusland zal plaatsen. Precieze gegevens daarover zijn niet bekend gemaakt. Vorig jaar al werd gemeld dat Su-25 straaljagers Russische kernwapens zouden gaan dragen. De bemanning is in die constructie Wit-Russisch. De Russische aankondiging is een ernstige escalatie van de ontwikkelingen rondom de oorlog in Oekraïne en verhoogt de urgentie om tot een atoomwapenvrij Europa te komen. Wat de directe aanleiding voor Rusland om nu te beslissen kernwapens in Wit-Rusland te plaatsen is niet precies duidelijk. Een van de door Poetin gegeven redenen is dat Engeland wapens met verarmd uranium wil leveren aan Oekraïne.
2. Nieuwe atoomraket naar Nederland
Zoals bekend komen ook op korte termijn geheel vernieuwde kernwapens naar Nederland. Afgelopen woensdag 22 maart werd in de Tweede Kamer een debat gehouden over de NAVO-top. Aanleiding was het antwoord van minister Hoekstra op een aangenomen motie over transparantie van kernwapens in Nederland. Het opvallendste aan deze brief was dat toegegeven werd dat een squadron F-16’s op Volkel een speciale taak heeft, maar dat het beleid blijft om niets te ontkennen of te bekennen over kernwapens. De huidige bom voor de F-16 gaat terug naar Amerika en de F-35 krijgt een nieuwe, sterk ‘verbeterde’ bom. De B-61-12.
Naast kritiek op het gebrek aan openheid voor de gemeente Uden, waar de vliegbasis onder valt, over aan te passen voorzorgs- of veiligheidsmaatregelen, waren er ook indringende vragen en was er ook kritiek op de vernieuwing van het nieuwe kernwapen en ook de vraag wat nuclear sharing nou toevoegt aan veiligheid onder de Amerikaanse atoomparaplu. Wat nu als Wit-Rusland ook een nuclear sharing-taak krijgt van Russische kernwapens? Werd vorige week gevraagd in de Kamer.
Minister Hoekstra toonde begrip voor de vragen maar wil niet meer openheid geven. “Ik ben al verder gegaan op dit glibberige pad dan ik van plan was’, zei hij. Daarbij zei hij dat Nederland al een kerntaak had vóórdat het Non-Proliferatieverdrag bestond, dus deze vernieuwing van de kernwapentaak was er ook niet mee in conflict.
3. Chinees diplomatiek initiatief
Terug naar de oorlog in Oekraïne.
President Xi van China was in Rusland en bereikte twee doelen. Hij sloot allerlei overeenkomsten op het gebied van handel, energie en infrastructuur. Er wordt gesproken van een verdieping van een strategisch partnerschap in een nieuw tijdperk. Het is een overkoepelend plan voor economische samenwerking. In totaal in 14 overeenkomsten met een duur van zeven jaar, tot 2030, zullen de betrekkingen tussen de landen worden aangehaald. Daarmee worden de Westerse boycotmaatregelen van Rusland ondermijnd. In een gezamenlijke verklaring wordt er op gewezen dat embargo’s alleen door de Veiligheidsraad van de VN kunnen worden vastgesteld.
Het is duidelijk dat deze samenwerking de wereldpolitiek zal veranderen. Ook als het vredesvoorstel van China tot niets leidt. Maar zover is het zeker nog niet. Nadrukkelijk worden geen militaire vormen van samenwerking aangegaan. Ten aanzien van de oorlog in Oekraïne wordt gesteld dat de doelen en uitgangspunten van de Verenigde Naties moeten worden geëerbiedigd. Rusland stelt dat het overtuigd is dat China zich objectief en onpartijdig opstelt. Rusland verwelkomt de 12 punten van het Chinese vredesvoorstel. De legitieme veiligheidsbelangen van alle betrokken landen moeten worden gerespecteerd. Een verantwoorde dialoog is daarbij het middel om tot gepaste oplossingen te komen. Deze moet worden gesteund door de internationale gemeenschap.
Premier Rutte werd vorige week dinsdagavond in de Tweede Kamer in een debat ter voorbereiding van de Europese top gevraagd naar het Chinese initiatief. Rutte stelde dat hij het initiatief serieus neemt. Daarbij merkte hij op ‘we hebben niet de luxe om op voorhand te zeggen; we vinden twee haren in de soep, dus we wijzen het af. Zelensky geeft China het voordeel van de twijfel. Dat is toch belangrijk’. Aldus Rutte.
Daarmee is het idee van onderhandelingen op het hoogste niveau van de Nederlandse staat gebillijkt. Niet duidelijk is of Xi en Zelensky contact hebben gehad of een gesprek hebben gepland.
4. Het arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof tegen Poetin
Het op 17 maart uitgevaardigde arrestatiebevel tegen Poetin heeft consequenties. Ik meldde dat vorige week al. Rusland heeft nu ook arrestatiebevelen tegen de openbaar aanklagers van het Internationaal Strafhof uitgevaardigd.
Ex-president Medvedev dreigde Den Haag in de as te leggen als Poetin daar inderdaad in de rechtbank terecht staat en in de gevangenis van Scheveningen komt. Als wraak. Het doet denken aan de beruchte American Service-Members' Protection Act ook wel Hague invasion act genoemd van de VS. Ook gericht tegen arrestatie en voorgeleiding van Amerikaanse politici en militairen.
Het Internationaal Strafhof heeft hierop laten weten dat het deze pogingen om het internationale recht te hinderen in het uitoefenen van verantwoordelijkheid voor zaken die in het internationale recht verboden zijn.
Een reactie van hooggeplaatste Oekraïense regeringsvertegenwoordiger op het arrestatiebevel is dat met een gezochte oorlogsmisdadiger niet kan worden onderhandeld. Minister van Buitenlandse Koeleba achtte het al vóór het arrestatiebevel onmogelijk dat Poetin himself een tegenpartij aan de andere kant van de onderhandelingstafel zou zijn. Maar Koeleba verwerpt niet het idee van onderhandelingen met Rusland. Daarbij werden de tien punten van Zelensky opnieuw opgebracht.
Het arrestatiebevel is op dit moment een extra handicap om te onderhandelen.
5. Bewapening door de EU
Hoewel er sprake is van lenteoffensieven en grote bewapeningsplannen, stelde president Zelensky dit weekend dat er geen Oekraïens offensief komt als het Westen niet veel meer wapens aanlevert.
De precieze waarde van deze opmerkingen valt niet helemaal vast te stellen. Duidelijk is wel dat Oekraïne heel veel wapens en munitie nodig heeft en dat de aanvoer traag verloopt. Dat komt omdat de wapens niet voorradig zijn.
Vorige week heeft de EU een paar belangrijke besluiten genomen in de bewapening van Oekraïne. Er is een extra miljard euro aan een fonds toegevoegd dat Europese Vredesfaciliteit heet. Daaruit kunnen EU-leden ongeveer de helft van de waarde declareren van de wapens en de munitie die zij aan Oekraïne geven.
Dat betekent dat EU-leden nu hun eigen voorraden kunnen uitruimen. Zoals we weten was dat al een probleem omdat die voorraden zowat op zijn. Daarnaast is nog een miljard euro voor de Europese Vredesfaciliteit beschikbaar gesteld om gezamenlijk munitie te bestellen bij de Europese wapenindustrie. Dat gezamenlijk bestellen wordt voor een belangrijk deel gedaan door het Europese Defensieagentschap. Omdat dat stuit op bezwaren van landen die er teveel een Europese centralisatie van bewapeningspolitiek in zien, is ook besloten dat onderlinge combinaties van landen dit mogen regelen en gebruik mogen maken van de EVF.
Andere maatregelen om op ‘niveau oorlogseconomie’ te komen zijn nog niet genomen. Of deze middelen op tijd komen voor het voorgenomen Oekraïens lenteoffensief is maar zeer de vraag. De periode voor de bevoorrading is 12 maanden. De zorgen van Zelensky zijn reëel.
6. Voedseloorlog
Nog even terug naar het akkoord over de uitvoer van voedsel uit Oekraïne dat vorige week is gesloten. Ik meldde dat er een conflict is over de duur van de overeenkomst, twee maanden wat Rusland wil of vier, de Oekraïense wens. Ondanks deze overeenkomst verwacht de regering van Oekraïne dat de oogst 15% zal zijn dan vorig jaar minder aan mais, tarwe. Voor alle producten tezamen geldt een vermindering van 52% ten opzichte van vorig jaar. In totaal is de gemiddelde uitvoer over de laatste vijf jaar met 20% gedaald.
Daarmee is duidelijk dat de oorlog een groot probleem is voor de productie van voedsel en verspreiding ervan over de wereld.
Inmiddels wordt er gewaarschuwd dat het gebruik van wapens met verarmd uranium de landbouwsector van Oekraïne ernstig zal bedreigen. De grond zal radioactief besmet worden.
Graag tot volgende week.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief