De maand van 24 april tot 24 meiDe afgelopen maand werd veel gesproken over een Oekraïens voorjaarsoffensief, maar dat is er nog niet van gekomen.
President Zelensky probeerde veel meer wapens te krijgen in het Westen en reisde ook naar de G-7-top van Hiroshima om steun van andere grootmachten te krijgen. Of die politieke steun is gekregen moet worden afgewacht, want in de afgelopen maand nam het aantal internationale oproepen voor vredesoverleg toe. Zoals bekend staan grote landen in het mondiale Zuiden afwachtend tegenover de oorlog. Ze steunen de Russische inval niet, maar bestraffen Rusland ook niet. Het meest opvallend is een recent initiatief van Afrikaanse landen. Ook duiken er berichten op dat in de VS met allerlei scenario’s rekening wordt gehouden. Zoals een jarenlange oorlog maar ook een bevroren conflict zoals de oorlog in Korea in de jaren ’50. Dat brengt me op de volgende punten:
Guido van Leemput presenteert deze stand van zaken tijdens de 63e vredesactie van Stop de Oorlog Amsterdam, op woensdag 24 mei 2023 op het Spui. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraine en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen. |
|
1. Voorjaarsoffensief
Het is een maand geleden dat ik me afvroeg of het aangekondigde offensief van Oekraïne komt, of beter: óf het wel komt. In de afgelopen maand waren er tegenstrijdige berichten.
Het belangrijkste was dat president Zelensky in het openbaar aankondigde dat nog even met het offensief wordt gewacht omdat hij de risico’s voor te veel Oekraïense slachtoffers te groot vond. Daarom wordt er op meer wapens gewacht. Wapens die de soldaten moeten beschermen.
Bovendien wordt er hard gewerkt aan het opleiden van Oekraïense rekruten in het Westen. De conclusie is gerechtvaardigd dat de regering van Oekraïne meer getrainde soldaten wil voordat een aanval wordt ingezet. Daarbij meldde Trouw gisteren dat een training voor infanteriewerk niet langer mag duren dan tien dagen, dat de gemiddelde leeftijd van de cursisten rond de 40 jaar ligt en dat de Nederlandse generaal die de training leidt, verzuchtte dat de helft over twee maanden dood is. Het is een buitengewoon treurige toestand.
Daarnaast is erop gewezen dat het weer de afgelopen maanden te ongunstig was voor een aanval. Het was heel erg nat. De aangekomen tanks en pantserwagens zullen in de modder wegzakken en zijn daarom niet effectief. Het voorjaarsoffensief is nog niet ingezet.
Maar... er is ook een andere uitleg. Het voorjaarsoffensief ís 'eigenlijk al aan de gang', maar het is niet zo dramatisch en grootschalig dat het erg opvalt. Het gaat om kleine stappen, aldus deze uitleg die in Nederland door het dagblad NRC en door generaal b.d. De Kruif wordt aangehangen.
De eerste geluiden van deze theorie, het offensief is begonnen, kwam naar aanleiding van de herovering van enkele kilometers grondgebied in de stad Bachmoet, twee weken geleden. Deze lezing is vooral propaganda.
2. Slag om Bakhmoet
Inmiddels beweert Rusland dat de stad Bakhmoet is heroverd, hoewel Oekraïne dat nog niet toegeeft. Oekraïne hield volgens de laatste informatie nog een zuidwestelijke rand van de stad.[5] Wat is de betekenis van de val van Bachmoet of zo je wilt de ontwikkelingen in de slag om Backmoet? Begin dit jaar drongen militaire leiders in zowel Oekraïne als de VS erop aan Bachmoet op te geven en de militairen in te zetten op plaatsen in het aangekondigde offensief waar ze harder nodig waren. En ook waar het meer zin heeft. Zelensky maakte van het behoud van Bachmoet een prestigezaak van politiek belang.
Dus wat is de nu waarde van de Russische overwinning dan wel het Oekraïense verlies van de stad? Kan Rusland doorstoten naar de nabij gelegen steden Kramatorsk en Slovjansk in het westen van de provincie Donetsk? Heeft president Zelensky waardevolle eenheden verloren die hij beter elders had kunnen inzetten? De betekenis van de val van Bachmoet moet nog blijken.
Hoe moeten we in dat licht de inval van twee extreemrechtse milities in het zuiden van Rusland beschouwen? Ze hadden de steun van de Oekraïense geheime dienst HUR en gebruikten ook door de VS cadeau gegeven pantserwagens.
Ik ben geneigd om het als een propaganda-actie te beschouwen die de politieke tegenvaller van de val van Bakhmoet moet verhullen.
3. Escalatie
Een jaar geleden, na de redding van Kiev, kwam een nieuw pro—Oekraïens beleid tot stand in het Westen. Dat is het militair steunen van Oekraïne maar met voorwaarden. Oekraïne vecht met Westerse wapens maar mag ze niet in Rusland gebruiken. Dat is weliswaar een rem op het uitdijen, maar deze rem slijt inmiddels hard.
Eerst werden al westerse tanks geleverd, ook een aantal Amerikaanse Abrams en de Duitse Leopard II. De afgelopen maand heeft Engeland (met betaling uit een fonds waar ook Nederland in stort) de Shadow Storm geleverd. Dat is een kruisraket die vanaf een MIG-straaljager kan worden afgevuurd en een bereik heeft van 250 km waarmee Russisch grondgebied kan worden getroffen. Inmiddels is het wapen gebruikt. Ook wordt gesproken over langere afstands-drones en natuurlijk de F-16.
4. Russische luchtaanvallen
De afgelopen maand heeft Rusland vele malen luchtaanvallen uitgevoerd op of nabij Oekraïense steden. De reden daarvoor is ongetwijfeld om de opbouw van de Oekraïense aanval te verstoren. Wat precies de Russische doelen zijn en hoe succesvol dat is, is niet bekend. Het is niet in het Oekraïens belang om zo concreet te zijn. Het gaat ongetwijfeld om de elektriciteitsvoorziening die zowel de burgerij treft als de spoorwegen die het merendeel van de aanvoer van troepen en wapens naar het oosten, het front, vervoert. De aanvallen zijn een teken dat Rusland de Oekraïense aanvalsplannen serieus neemt en probeert ze zoveel mogelijk tegen te werken.
5. Versterkingen
De afgelopen maand is er niet alleen over grote wapensystemen gepraat en zijn daarover beloften gedaan. Ook is er weer voor honderden miljoenen beloofd en overgemaakt. De VS beloofden een wapenpakket van 375 miljoen dollar, dat vooral uit dagelijks noodzakelijke munitie bestaat en de beproefde HIMARS raketten.
Frankrijk levert 130 gevechtsvoertuigen van twee verschillende typen. En Duitsland heeft ook bekend gemaakt wat het precies levert. Dat is erg veel. Daaronder veel Iris-luchtafweersystemen om de Russische luchtaanvallen af te kunnen slaan. De EU maakte bekend dat de lidstaten in totaal 220.000 artilleriegranaten hebben geleverd en 1300 raketten sinds maart.
Sinds maart!
6. F-16’s
Inmiddels is er toestemming van de VS om F-16’s te geven aan Oekraïne. President Biden stemde 19 mei in met het opleiden van Oekraïense piloten, maar stelde ook dat de VS zelf geen toestellen zullen leveren. Ook zou Oekraïne de toestellen op de Krim mogen worden ingezet, dat Rusland als Russisch beschouwt. Dat is een escalatie. Het zullen West-Europese landen zijn die de F-16’s leveren. Wat de concrete plannen zijn, is niet openbaar gemaakt.
De Russische reactie is voorspelbaar. Omdat voor de inzet van F-16’s NAVO-structuren moeten worden gebruikt, beschouwt Rusland dit als escalatie met ‘mogelijk ernstige gevolgen’. Het is hoe we het ook wenden of keren een escalatie in de westerse betrokkenheid.
Opvallend is dat Rusland erop wijst dat de overdracht van F-16’s alleen kan met gebruikmaking van NAVO-structuren. Daarmee raakt de NAVO zelf betrokken in de oorlog aldus Rusland, en niet afzonderlijke NAVO-landen als leden van de Ramstein-groep in de coalitie van bereidwilligen. Omdat dat NAVO daarmee betrokken raakt, beschouwt Rusland dat als een escalatie.
7. Diplomatieke initiatieven
Het was begin van het jaar nog moeilijk voorstelbaar, maar inmiddels is het onderwerp diplomatie en vredesonderhandelingen min of meer ingeburgerd. Nog niet in Europa, maar wel in het grootste deel van de wereld. Het nieuwste initiatief komt van zes Afrikaanse landen, die vredesonderhandelingen willen voeren.
Directe aanleiding voor de Afrikaanse interventie is de voedsel- en energiesituatie in Afrika. Geheel volgens voorspelling van de VN, vorig jaar al, lijdt Afrika onder de oorlog in Oekraïne dat de spreekwoordelijke graanschuur van de wereld is. Daarom treden de Afrikaanse landen nu naar voren.
8. Wachten op een nieuw oostelijk front Het is duidelijk dat de oorlog een uitputtingsslag is. Nu we wachten op een nieuw front duiken ook beschouwingen op over de toekomst van de oorlog en hoe daarmee om te gaan. Zal het langverwachte offensief van Oekraïne politiek voordeel opleveren? Zijn F-16’s voldoende? En zo niet, wat dan? Er zijn ook Amerikaanse beleidsmakers die stellen dat de F-16’s niet de doorslag zullen geven en dat het heel goed mogelijk is dat de oorlog jarenlang duurt. Daarbij worden vergelijking gemaakt met de oorlog in Korea en de decennialange situatie sindsdien.
Dat alles moet reden genoeg zijn tot het ondernemen van diplomatieke stappen. Tot het openen van diplomatieke kanalen. Om zo snel mogelijk een einde aan deze oorlog te maken.
Graag tot 24 juni.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.
Het is een maand geleden dat ik me afvroeg of het aangekondigde offensief van Oekraïne komt, of beter: óf het wel komt. In de afgelopen maand waren er tegenstrijdige berichten.
Het belangrijkste was dat president Zelensky in het openbaar aankondigde dat nog even met het offensief wordt gewacht omdat hij de risico’s voor te veel Oekraïense slachtoffers te groot vond. Daarom wordt er op meer wapens gewacht. Wapens die de soldaten moeten beschermen.
Bovendien wordt er hard gewerkt aan het opleiden van Oekraïense rekruten in het Westen. De conclusie is gerechtvaardigd dat de regering van Oekraïne meer getrainde soldaten wil voordat een aanval wordt ingezet. Daarbij meldde Trouw gisteren dat een training voor infanteriewerk niet langer mag duren dan tien dagen, dat de gemiddelde leeftijd van de cursisten rond de 40 jaar ligt en dat de Nederlandse generaal die de training leidt, verzuchtte dat de helft over twee maanden dood is. Het is een buitengewoon treurige toestand.
Daarnaast is erop gewezen dat het weer de afgelopen maanden te ongunstig was voor een aanval. Het was heel erg nat. De aangekomen tanks en pantserwagens zullen in de modder wegzakken en zijn daarom niet effectief. Het voorjaarsoffensief is nog niet ingezet.
Maar... er is ook een andere uitleg. Het voorjaarsoffensief ís 'eigenlijk al aan de gang', maar het is niet zo dramatisch en grootschalig dat het erg opvalt. Het gaat om kleine stappen, aldus deze uitleg die in Nederland door het dagblad NRC en door generaal b.d. De Kruif wordt aangehangen.
De eerste geluiden van deze theorie, het offensief is begonnen, kwam naar aanleiding van de herovering van enkele kilometers grondgebied in de stad Bachmoet, twee weken geleden. Deze lezing is vooral propaganda.
2. Slag om Bakhmoet
Inmiddels beweert Rusland dat de stad Bakhmoet is heroverd, hoewel Oekraïne dat nog niet toegeeft. Oekraïne hield volgens de laatste informatie nog een zuidwestelijke rand van de stad.[5] Wat is de betekenis van de val van Bachmoet of zo je wilt de ontwikkelingen in de slag om Backmoet? Begin dit jaar drongen militaire leiders in zowel Oekraïne als de VS erop aan Bachmoet op te geven en de militairen in te zetten op plaatsen in het aangekondigde offensief waar ze harder nodig waren. En ook waar het meer zin heeft. Zelensky maakte van het behoud van Bachmoet een prestigezaak van politiek belang.
Dus wat is de nu waarde van de Russische overwinning dan wel het Oekraïense verlies van de stad? Kan Rusland doorstoten naar de nabij gelegen steden Kramatorsk en Slovjansk in het westen van de provincie Donetsk? Heeft president Zelensky waardevolle eenheden verloren die hij beter elders had kunnen inzetten? De betekenis van de val van Bachmoet moet nog blijken.
Hoe moeten we in dat licht de inval van twee extreemrechtse milities in het zuiden van Rusland beschouwen? Ze hadden de steun van de Oekraïense geheime dienst HUR en gebruikten ook door de VS cadeau gegeven pantserwagens.
Ik ben geneigd om het als een propaganda-actie te beschouwen die de politieke tegenvaller van de val van Bakhmoet moet verhullen.
3. Escalatie
Een jaar geleden, na de redding van Kiev, kwam een nieuw pro—Oekraïens beleid tot stand in het Westen. Dat is het militair steunen van Oekraïne maar met voorwaarden. Oekraïne vecht met Westerse wapens maar mag ze niet in Rusland gebruiken. Dat is weliswaar een rem op het uitdijen, maar deze rem slijt inmiddels hard.
Eerst werden al westerse tanks geleverd, ook een aantal Amerikaanse Abrams en de Duitse Leopard II. De afgelopen maand heeft Engeland (met betaling uit een fonds waar ook Nederland in stort) de Shadow Storm geleverd. Dat is een kruisraket die vanaf een MIG-straaljager kan worden afgevuurd en een bereik heeft van 250 km waarmee Russisch grondgebied kan worden getroffen. Inmiddels is het wapen gebruikt. Ook wordt gesproken over langere afstands-drones en natuurlijk de F-16.
4. Russische luchtaanvallen
De afgelopen maand heeft Rusland vele malen luchtaanvallen uitgevoerd op of nabij Oekraïense steden. De reden daarvoor is ongetwijfeld om de opbouw van de Oekraïense aanval te verstoren. Wat precies de Russische doelen zijn en hoe succesvol dat is, is niet bekend. Het is niet in het Oekraïens belang om zo concreet te zijn. Het gaat ongetwijfeld om de elektriciteitsvoorziening die zowel de burgerij treft als de spoorwegen die het merendeel van de aanvoer van troepen en wapens naar het oosten, het front, vervoert. De aanvallen zijn een teken dat Rusland de Oekraïense aanvalsplannen serieus neemt en probeert ze zoveel mogelijk tegen te werken.
5. Versterkingen
De afgelopen maand is er niet alleen over grote wapensystemen gepraat en zijn daarover beloften gedaan. Ook is er weer voor honderden miljoenen beloofd en overgemaakt. De VS beloofden een wapenpakket van 375 miljoen dollar, dat vooral uit dagelijks noodzakelijke munitie bestaat en de beproefde HIMARS raketten.
Frankrijk levert 130 gevechtsvoertuigen van twee verschillende typen. En Duitsland heeft ook bekend gemaakt wat het precies levert. Dat is erg veel. Daaronder veel Iris-luchtafweersystemen om de Russische luchtaanvallen af te kunnen slaan. De EU maakte bekend dat de lidstaten in totaal 220.000 artilleriegranaten hebben geleverd en 1300 raketten sinds maart.
Sinds maart!
6. F-16’s
Inmiddels is er toestemming van de VS om F-16’s te geven aan Oekraïne. President Biden stemde 19 mei in met het opleiden van Oekraïense piloten, maar stelde ook dat de VS zelf geen toestellen zullen leveren. Ook zou Oekraïne de toestellen op de Krim mogen worden ingezet, dat Rusland als Russisch beschouwt. Dat is een escalatie. Het zullen West-Europese landen zijn die de F-16’s leveren. Wat de concrete plannen zijn, is niet openbaar gemaakt.
De Russische reactie is voorspelbaar. Omdat voor de inzet van F-16’s NAVO-structuren moeten worden gebruikt, beschouwt Rusland dit als escalatie met ‘mogelijk ernstige gevolgen’. Het is hoe we het ook wenden of keren een escalatie in de westerse betrokkenheid.
Opvallend is dat Rusland erop wijst dat de overdracht van F-16’s alleen kan met gebruikmaking van NAVO-structuren. Daarmee raakt de NAVO zelf betrokken in de oorlog aldus Rusland, en niet afzonderlijke NAVO-landen als leden van de Ramstein-groep in de coalitie van bereidwilligen. Omdat dat NAVO daarmee betrokken raakt, beschouwt Rusland dat als een escalatie.
7. Diplomatieke initiatieven
Het was begin van het jaar nog moeilijk voorstelbaar, maar inmiddels is het onderwerp diplomatie en vredesonderhandelingen min of meer ingeburgerd. Nog niet in Europa, maar wel in het grootste deel van de wereld. Het nieuwste initiatief komt van zes Afrikaanse landen, die vredesonderhandelingen willen voeren.
Directe aanleiding voor de Afrikaanse interventie is de voedsel- en energiesituatie in Afrika. Geheel volgens voorspelling van de VN, vorig jaar al, lijdt Afrika onder de oorlog in Oekraïne dat de spreekwoordelijke graanschuur van de wereld is. Daarom treden de Afrikaanse landen nu naar voren.
8. Wachten op een nieuw oostelijk front Het is duidelijk dat de oorlog een uitputtingsslag is. Nu we wachten op een nieuw front duiken ook beschouwingen op over de toekomst van de oorlog en hoe daarmee om te gaan. Zal het langverwachte offensief van Oekraïne politiek voordeel opleveren? Zijn F-16’s voldoende? En zo niet, wat dan? Er zijn ook Amerikaanse beleidsmakers die stellen dat de F-16’s niet de doorslag zullen geven en dat het heel goed mogelijk is dat de oorlog jarenlang duurt. Daarbij worden vergelijking gemaakt met de oorlog in Korea en de decennialange situatie sindsdien.
Dat alles moet reden genoeg zijn tot het ondernemen van diplomatieke stappen. Tot het openen van diplomatieke kanalen. Om zo snel mogelijk een einde aan deze oorlog te maken.
Graag tot 24 juni.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.