Kijk op de maand van 24 oktober - 24 novemberDit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt elke maand samengesteld door Guido van Leemput ten behoeve van de Vredesactie op het Spui.
Vandaag is het 21 maanden geleden dat Rusland een oorlog tegen Oekraïne begon. De afgelopen maand, sinds 24 oktober, zijn twee inzichten doorgedrongen in de publieke opinie. Inzichten die vergaande consequenties hebben voor de oorlog.
Deze twee conclusies dringen langzaam door in het openbare bewustzijn. Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van 'Stop de Oorlog Amsterdam'. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen. |
|
Stop de oorlog Amsterdam heeft in de afgelopen 21 maanden vijf eisen geformuleerd. Dat zijn Stop de Oorlog, Russische troepen weg uit Oekraïne, Kernwapenvrij Europa, Geen nieuwe wapenwedloop en Diplomatie nu!
De laatste eis, alleen de laatste eis, lijkt nu tot ontwikkeling te komen, na 21 maanden oorlog. De overige onderwerpen stemmen somber. Dat brengt me op de volgende punten.
- 1. Diplomatie nu
- 2. Patstelling
- 3. Bewapening en munitie
- 4. Wapenwedloop en kernwapens in Europa
1. Diplomatie Nu!
U herinnert zich dat in januari ’23 een oproep van de Golfgroep werd gepubliceerd om aan te dringen op het opstellen van een plan B, onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Dat leidde tot boosheid en verwijten van al diegenen die Oekraïne een klinkende militaire overwinning gunden en ook zonder meer geloofden dat dat mogelijk was, tot aan de staatsgrenzen van 1991. De heersende opvatting was; waar een wil is, is een weg. Dit zeer sterke voluntarisme verhinderde naar mijn mening een reële kijk op de werkelijkheid. Ook in onze groep waren hier meningsverschillen over en een verwijdering tussen oude vrienden had plaats. Uiteindelijk kwamen wij er toe dat we ‘Diplomatie Nu’ als eis toevoegden.
Op dit moment is het onderwerp diplomatie en onderhandelingen geaccepteerd, zij het nog weinig enthousiast. Dat blijkt uit verkiezingsdebatten en dat blijkt uit de kranten van de laatste weken. Er zijn voor zover bekend nog géén onderhandelingen, maar het idee van diplomatie is niet langer taboe meer. Verkettering blijft min of meer achterwege. Een paar belangrijke ontwikkelingen.
- Het grootste nieuws van de afgelopen maand is dat in de Ukraïne Defense Group (een coalitie van 50 landen verzameld om de VS en de NAVO) in oktober vastgesteld is dat onderzocht moet gaan worden of er onderhandeld kan worden met Rusland. Dat nieuws werd niet groot gebracht, het lekte uit. De waarheid van het bericht bleef wat in de lucht hangen, maar het werd niet ontkend. Het lek werd gebracht om iedereen in een nieuwe fase van denken te brengen.
- Afgelopen woensdag 22 november liet Poetin tijdens een digitale vergadering van de G-20 weten dat er moet worden nagedacht om de oorlog (zoals hij het nu ook noemde) te stoppen. Zijn woorden werden als hypocriet gehoond maar kunnen weldegelijk leiden tot toenadering, zeker gezien ook stille stemmen in NAVO-kringen.
- Een andere poging tot compromis is het voorstel van Anders Rasmussen, een voormalige secretaris-generaal van de NAVO, om Oekraïne weldegelijk lid te maken, maar zonder de door Rusland bezette delen van Oekraïne. Dat is pijnlijk voor Oekraïne omdat het grondgebied kwijtraakt, maar ook geen aansporing van Rusland om te willen onderhandelen. Rusland wil geen Oekraïens lidmaatschap van de NAVO. Het was de reden om de oorlog te beginnen.
- De rechtse Amerikaanse denkers over internationale zaken, Kupchan en Haass, deden vorige week opnieuw een pleidooi voor een nieuwe strategie. Dit was de tweede keer dit jaar om een andere strategie na te streven. Eerder dit jaar pleitten ze voor een ‘tweede spoor’. Het in het geheim onderhandelen terwijl de oorlog doorgaat. Hun visie is niet veranderd.
- Zelensky laat ook weten open te staan voor gesprekken met Trump en heeft contact gezocht met hem om vooruit te lopen op een eventuele overwinning van Trump in november ‘24.
Tot zover de splinters informatie die in richting van onderhandelingen kunnen leiden.
2. Patstelling
Het Oekraïense contraoffensief is na vijf maanden vastgelopen. Het tweede grote nieuwsfeit van het afgelopen maand is dat ook in de leiding van de Oekraïense regering het besef is doorgedrongen dat de situatie aan het front zich in een patstelling bevindt. Dat zegt de chef-staf van het Oekraïense leger. Generaal Zaluzhny stelt dat Oekraïne op het verste punt 17 km is doorgedrongen in Russische stellingen, in vijf maanden. Normaal gesproken zou dat 30 km per dag moeten zijn.
Zaluzhny verschilt met zijn analyse over de patstelling van mening met president Zelensky die ontkent dat er een patstelling is en roept om meer munitie en wapens om door te vechten. Zaluzhny heeft het over gebrek aan ‘gevechtskracht’. Dat is niet alleen een gebrek aan wapens en munitie maar ook aan soldaten. Dat is het grote dilemma van de Oekraïense regering.
3. Gevechtskracht: Wapens en munitie
De manier waarop Oekraïne oorlog voert en de steun die het daarbij van Westerse landen krijgt zal niet leiden tot een overwinning. Het zal ook niet komen tot een sterke militaire positie die kan leiden tot onderhandelingen die Oekraïne tot overwinnaar verklaart. Voorlopig veroorzaakt dat inzicht geen gedragsverandering. Naast de vele recent gegeven wapenbeloften is er één belangrijk probleem. Dat is dat Oekraïne te weinig munitie heeft en vrijwel volledig afhankelijk is van Westerse aanvoer. Dat was bekend, maar belangrijker is dat de belofte van de EU om in maart 2024 een miljoen granaten van het 155mm kaliber te zullen leveren niet volledig kan worden uitgevoerd. Maximaal 300.000 stuks worden geproduceerd. Daar komt bij dat president Zelensky klaagt dat hij sinds de oorlog in Gaza minder munitie krijgt.
De afgelopen weken beloofde Nederland 2 miljard voor Oekraïne in 2024. Dat is vooral geld voor munitie. Duitsland geeft 1,6 miljard voor de langere termijn en de Amerikaanse minister van Defensie Austin was in Kyiv waar het 51ste wapenpakket in twee jaar werd beloofd. 100 miljoen met het bekende spul, HIMARS, 155mm, Javelin, enz. Het Amerikaanse pakket is voor onmiddellijk gebruik, Nederland en Duitsland deden beloften voor een langere termijn.
Een andere beleidslijn voor de lange termijn is de leverantie van F-16’s aan Oekraïne. In Roemenië opende minister Ollongren een oefencentrum voor F-16-vliegeniers. De Oekraïners moeten dat gaan leren. De verwachting is dat pas in 2025 een Oekraïense piloot meer kan dan een stukje rechtdoor vliegen.
De organisatie van de middelen kost moeite, steeds meer moeite. Vooralsnog gaat de oorlog volop door.
4. Wapenwedloop in Europa inclusief kernwapens
Eergisteren waren er verkiezingen voor de Tweede Kamer. We zijn een onmogelijk rechts land geworden. De positie ten aanzien van het bewapenen van Oekraïne is wat onduidelijk omdat winnaar PVV er tegenstander van is dat Nederland het land bewapent. Laat de VS dat maar doen, werd door de PVV-woordvoerder in diverse Kamerdebatten gezegd.
Er lijkt weinig twijfel dat de nieuwe regering de defensiebegroting sterk zal opvoeren. Er zal de komende jaren ergens in Oost-Europa een nieuw IJzeren Gordijn worden opgetrokken en dat kost veel geld. Op 16 november jl. zegde de regering de Nederlandse deelname aan het Verdrag Conventionele Strijdkrachten op. Ook andere NAVO-landen deden dat in reactie op het besluit van Rusland zich terug te trekken uit dit verdrag. Dat betekent volgens de regering dat in ‘het huidige internationale veiligheidsklimaat de bredere inzet op wapenbeheersing en ontwapening aanzienlijk bemoeilijkt’ is. “Gezien de verslechterende internationale veiligheidssituatie is het een essentieel veiligheidsbelang dat de NAVO een geloofwaardige en effectieve collectieve afschrikking en verdediging behoudt.
De NAVO heeft verschillende besluiten genomen om de bondgenootschappelijke afschrikking en verdediging te versterken. Nederland levert daar een belangrijke bijdrage aan, zegt de regering ‘zowel met conventionele capaciteiten als met de kernwapentaak.” We zijn terug in de winter van de Koude Oorlog. De nieuwe kernwapens komen er gewoon in Volkel.
Tot slot
De vijf eisen die Stop de Oorlog Amsterdam hebben ontwikkeld staan overeind. Maar alleen ‘diplomatie nu’ komt een beetje dichterbij. Het is hard nodig en ook de andere thema’s blijven van het grootste belang. Zeker na de verkiezingen en met de genadeloze voortgang van twee enorm grote oorlogen op korte afstand van ons land.
Graag tot Kerstavond, 24 december!
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.