De week van 3 - 10 aprilAfgelopen week ging het op verschillende manieren over kernenergie en kernwapens. Waar we het hier al vaker over hebben gehad, zijn de kerncentrales van Zaporisha. Die 6 centrales zijn afgelopen jaar ingepikt door Rusland.
Het internationaal atoomenergie agentschap IAEA maakt zich grote zorgen over het risico van een meltdown in Zaporisha als gevolg van overvliegende raketten en zeer slecht onderhoud door de Russische bezetters. Met een meltdown van een van de centrales zou het effect van een ‘vuile atoombom’ ontstaan. Nu blijkt dat Oekraïne op 19 oktober vorig jaar een geheime operatie heeft uitgevoerd om de kerncentrales te heroveren. In het holst van de nacht probeerden meerdere Oekraïense landingsvaartuigen met commando’s de overzijde van de rivier Dnjepr te bereiken. Daar bij de stad Enerhodar staan de zwaarbewaakte centrales. Met behulp van HIMARS-artillerie en Amerikaanse satellietinformatie werd de landing ondernomen en de Russen onder vuur genomen. De Russen hadden een massieve verdediging ingericht en schoten op alles wat los en vast zat. Slechts één vaartuig haalde de overkant. De bemanning raakte verwikkeld in een urenlang vuurgevecht. Daarop blies de Oekraïense commandant de operatie af. Hoeveel militairen er sneuvelden of hoeveel schade de beschietingen aanrichtten is niet bekend. Guido van Leemput presenteert deze stand van zaken tijdens de 57e vredesactie op maandag 10 april 2023 op het Museumplein. |
|
Dat brengt me op de volgende onderwerpen
1. Ontwikkelingen aan het front
Afgelopen week heb ik gemeld dat het Russische offensief in de provincies Loehansk en Donetsk in intensiteit afneemt. De vorderingen van de laatste week zouden minimaal zijn.
Zelfs in Bakhmoet worden minder aanvallen per dag geteld. De Oekraïense inlichtingendienst telde nu zo’n 17 tot 25 aanvallen per dag. Eerder was het veel vaker - tussen de 35 en 50 keer per dag - dat stormenderhand een aanval werd uitgevoerd. Eervorige week zouden zo’n 4.000 Russische soldaten zijn gesneuveld.
2. Oekraïens offensief of niet?
Er wordt nog steeds gespeculeerd op een offensief dit voorjaar door Oekraïne. Aanvankelijk werd de periode genoemd tussen orthodox Pasen (16 april) en 9 mei (verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog). Maar de toevoer van zware Westerse wapens is nog niet groot; 49 van de 258 beloofde tanks zouden zijn aangekomen. De enorme hoeveelheid noodzakelijke munitie is ook nog niet binnen. Vorige week had Zelensky gesteld dat er veel wapens moet komen.
Polen lijkt het weggeven van de eigen luchtmacht te overwegen. De MIG’s moeten bijdragen aan het veelbesproken offensief.
Bovendien is Polen bereid de ‘fighter jet coalition’ te willen vormen. Dat is een tijdelijk samenwerkingsverband van NAVO-landen die bereid zijn straaljagers te leveren. Daarbij moet worden aangetekend dat de VS nog steeds tegenstander is van het leveren van westerse straaljagers. De meesten zijn in de VS gebouwd en kunnen niet zonder Amerikaanse toestemming worden geleverd. Misschien dat het de Polen lukt een doorschuifsysteem te regelen. Oude Sovjet-straaljagers geven en er Westerse voor terug krijgen.
Polen verkoopt ook pantservoertuigen van eigen makelij aan Oekraïne. Het gaat om 100 stuks van de Rosomak gepantserde voertuigen die door acht wielen worden aangedreven.
De grootste bijdrage van de afgelopen week was het 35e Amerikaanse wapenpakket, sinds augustus 2021. Totale waarde 2,6 miljard dollar. Het gaat om munitie en munitie vooral voor kanonnen en natuurlijk de kanonnen zelf (HIMARS) en luchtafweer en nog heel veel meer.
Dan zijn er twee vragen. Is dit allemaal voldoende om ergens een succesvol offensief te kunnen uitvoeren? Ten tweede; komt het op tijd? Dit alles brengt allerlei generaals b.d. tot de conclusie dat april onwaarschijnlijk is als begin van een offensief, en dat eerder aan juni moet worden gedacht.
3. De NAVO groeit, maar wordt ze ook sterker?
Afgelopen week was de 74e verjaardag van de NAVO. Die dag kwam het 31e lid erbij: Finland. Daarmee werd de directe contactgrens tussen de NAVO en Rusland 1340 km langer.
Zweden dat zich ook gemeld had als lid krijgt geen toestemming van Turkije en Hongarije. Zweden is te mild voor politieke tegenstanders van de regering in Turkije en moet onder het juk gedwongen.
Er zijn ook andere tegenstellingen die groeien als gevolg van de spanningen voortkomend uit de oorlog in Oekraïne. Ik heb zojuist de proactieve rol van Polen aangegeven, de rechtse regering daar scoort ook hoog op de autocratenmeter.
De druk die op Duitsland wordt gelegd is ook niet zonder betekenis. De bevolking van Duitsland begint zachtjes te protesteren, zoals zichtbaar was dit Paasweekend.
Over drie maanden is er weer een NAVO-topconferentie, dan in Vilnius. Daar zal worden besloten over wezenlijke verhoging van de Defensie-uitgaven en ook over de relatie tot Oekraïne. Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO heeft twee voorwaarden gesteld om Oekraïne lid te maken van de NAVO. Ze moet de oorlog van Rusland winnen als een soevereine onafhankelijke staat en ten tweede een succesvolle hervorming doorvoeren waarbij alle oude sovjet-doctrines worden veranderd in Westerse normen.
Daarmee zijn de voorwaarden gepreciseerd en is er een beloning in het vooruit gesteld. De VS zijn in ieder geval gekant tegen een lidmaatschapsroute voor Oekraïne. In feite nemen de VS het niet alleen tegen Stoltenberg op maar ook tegen Polen.
Dat alles betekent dat de NAVO heel groot is, maar ook intern verdeeld. Want niet alleen de positie van Turkije is volstrekt autonoom en op eigen voordeel gericht. Biden heeft met nadruk een onderscheid gemaakt tussen democraten en autocraten. Maar wat te denken van Turkije en Hongarije of Polen? De NAVO groeit maar geeft blijk van interne zwakte en het wordt een hele toer voor Stoltenberg om de 31 bij elkaar te houden.
4. Air Defender
Nog een dingetje in het verband van de NAVO. De eigen militaire praktijk. Nog voor de NAVO-conferentie in Vilnius zal de NAVO de grootste luchtmacht-oefening Air Defender houden.
Half juni zullen in totaal 220 vliegtuigen meedoen in een gebied van IJsland tot Roemenië. Het is de grootste Trans-Atlantische luchtmacht-verplaatsing sinds de Golfoorlog. Vanaf 29 mei komen de vliegtuigen samen. Er worden operaties gepland boven vele Europese landen, delen van Duitsland en de Noordzee. Daarbij wordt ook geoefend op gebruik van afgelegen vliegvelden in Oost-Europa.
5. Kaliningrad en de Russische kernwapens in Wit-Rusland
Afgelopen zomer heb ik diverse keren opgemerkt dat het Russische exclave Kaliningrad, (tussen Litouwen en Polen) onder druk stond van met name Litouwen. In het kader van de EU-embargopolitiek besloot Litouwen dat Kaliningrad niet meer bevoorraad mocht worden over het spoor vanuit Wit-Rusland naar Kaliningrad. Dat gebied wordt de Suwalki-kloof genoemd, naar de naam van een Poolse plaats. Jarenlang is deze kloof de zwakke plek van de NAVO genoemd.
Als gevolg van het Finse lidmaatschap van de NAVO wordt de Oostzee zo goed als een NAVO-zee. Dat betekent uit Russisch oogpunt dat Kaliningrad verder geïsoleerd wordt. Daarmee is de Suwalki-kloof een zwak punt voor Rusland. Hoe verdedigt het Kaliningrad in een vijandige omgeving?
Inmiddels heeft Rusland aangekondigd in Wit-Rusland kernwapens te zullen plaatsen en deze dicht bij de Poolse grens te stationeren. Bovendien zullen Wit-Russische troepen alvast gaan oefenen met procedures voor het gebruik van kernwapens.
Dit insnoeren van Wit-Rusland met kernwapens moet ook worden gezien uit de verzwakte positie van Kaliningrad.
6. Atoombom in Volkel
De Federation of American Scientists publiceerde vorige week een analyse van een aantal foto’s waaruit zij de conclusie trekken dat in Volkel een ongelukje kan zijn geweest met een B-61-11 bom. Dat is een atoombom die onder een F-16 hoort. Kern van de analyse is een foto waarop een kromme bom is te zien met ‘een pleister op zijn neus’ die aan inspectie wordt onderworpen.
Uit vergelijking van meerdere foto’s komt onderzoeker Kristensen tot de conclusie dat de foto in Volkel moet zijn genomen en dat de bom een atoombom zou kunnen zijn.
Na aanvankelijke weigering iets over de zaak te zeggen, hebben Amerikaanse autoriteiten verklaard dat er 'absoluut geen enkel ongeluk gebeurd' en dat de foto uit ‘een folder’ komt.
Dat laat ook veel vragen open en inmiddels zijn er Kamervragen aangemeld. Of we het ooit zullen weten lijkt twijfelachtig.
7. Ontploffingen in de Oostzee (3)
Al twee keer eerder heb ik onder het kopje Ontploffingen in de Oostzee aandacht besteed aan het opblazen door onbekenden van de Nordstream gaspijpleidingen in september vorig jaar. Aanvankelijk werd Rusland beschuldigd, wat vreemd was want ze hebben daar geen direct belang bij. Begin dit jaar stelde de Amerikaanse onderzoeksjournalist Hersh dat de VS het hebben gedaan met medewerking van Noorse krijgsmacht.
De onthulling werd niet serieus genomen, maar had wel effect. Een paar weken later brachten Amerikaanse en Duitse media het bericht dat een groepje van zes lui een jacht hadden gehuurd en vandaaruit, enz. Daarbij werden concrete zaken genoemd en ook dat een onderzoek gaande was waaraan de Nederlandse autoriteiten betrokken zijn. Over die Nederlandse betrokkenheid werden Kamervragen gesteld.
Hersh nu stelt dat dat het reserveverhaal is dat de CIA voorbereid had in geval de ware toedracht zou uitlekken. Volgens Hersh rammelt dit verhaal aan alle kanten.
Andere onderzoekers zijn eveneens sceptisch over het verhaal van dit jacht.
Ook deze week lieten Zweedse onderzoekers weten dat de aanslag gepleegd moet zijn ‘door een staat’.
In de Veiligheidsraad werd een voorstel gedaan om een internationaal onafhankelijk onderzoek in te stellen. Verzoek afgewezen. Voor Rusland, China en Brazilië. De overige 12 landen onthielden zich van stemming. Geen internationaal onderzoek.
En dan die vragen over het onderzoek van de MIVD… Het antwoord op de tien gedetailleerde vragen luidt als volgt; ’Op het moment wacht het kabinet de uitkomst van de onderzoeken van de Duitse, Deense en Zweedse autoriteiten naar de toedracht van de gebeurtenissen rondom de Nord Stream pijpleidingen af.’
Dat is eigenlijk vage praat voor 'Hou je mond, lummel!'
Slot
Dat alles betekent dat de situatie aan het front vast zit als het ware en dat de internationale verhoudingen schuiven en steeds riskanter worden. Maar dat is misschien iets voor de volgende keer.
Graag tot de volgende week.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief
- Ontwikkelingen in Bakhmoet en elders aan het front
- Komt er een Oekraïens offensief?
- De NAVO groeit en de top van Vilnius komt eraan
- Air Defender 2023
- Kaliningrad en Russische kernwapens in Wit-Rusland
- De geblesseerde atoombom in Volkel
- Ontploffingen in de Oostzee
1. Ontwikkelingen aan het front
Afgelopen week heb ik gemeld dat het Russische offensief in de provincies Loehansk en Donetsk in intensiteit afneemt. De vorderingen van de laatste week zouden minimaal zijn.
Zelfs in Bakhmoet worden minder aanvallen per dag geteld. De Oekraïense inlichtingendienst telde nu zo’n 17 tot 25 aanvallen per dag. Eerder was het veel vaker - tussen de 35 en 50 keer per dag - dat stormenderhand een aanval werd uitgevoerd. Eervorige week zouden zo’n 4.000 Russische soldaten zijn gesneuveld.
2. Oekraïens offensief of niet?
Er wordt nog steeds gespeculeerd op een offensief dit voorjaar door Oekraïne. Aanvankelijk werd de periode genoemd tussen orthodox Pasen (16 april) en 9 mei (verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog). Maar de toevoer van zware Westerse wapens is nog niet groot; 49 van de 258 beloofde tanks zouden zijn aangekomen. De enorme hoeveelheid noodzakelijke munitie is ook nog niet binnen. Vorige week had Zelensky gesteld dat er veel wapens moet komen.
Polen lijkt het weggeven van de eigen luchtmacht te overwegen. De MIG’s moeten bijdragen aan het veelbesproken offensief.
Bovendien is Polen bereid de ‘fighter jet coalition’ te willen vormen. Dat is een tijdelijk samenwerkingsverband van NAVO-landen die bereid zijn straaljagers te leveren. Daarbij moet worden aangetekend dat de VS nog steeds tegenstander is van het leveren van westerse straaljagers. De meesten zijn in de VS gebouwd en kunnen niet zonder Amerikaanse toestemming worden geleverd. Misschien dat het de Polen lukt een doorschuifsysteem te regelen. Oude Sovjet-straaljagers geven en er Westerse voor terug krijgen.
Polen verkoopt ook pantservoertuigen van eigen makelij aan Oekraïne. Het gaat om 100 stuks van de Rosomak gepantserde voertuigen die door acht wielen worden aangedreven.
De grootste bijdrage van de afgelopen week was het 35e Amerikaanse wapenpakket, sinds augustus 2021. Totale waarde 2,6 miljard dollar. Het gaat om munitie en munitie vooral voor kanonnen en natuurlijk de kanonnen zelf (HIMARS) en luchtafweer en nog heel veel meer.
Dan zijn er twee vragen. Is dit allemaal voldoende om ergens een succesvol offensief te kunnen uitvoeren? Ten tweede; komt het op tijd? Dit alles brengt allerlei generaals b.d. tot de conclusie dat april onwaarschijnlijk is als begin van een offensief, en dat eerder aan juni moet worden gedacht.
3. De NAVO groeit, maar wordt ze ook sterker?
Afgelopen week was de 74e verjaardag van de NAVO. Die dag kwam het 31e lid erbij: Finland. Daarmee werd de directe contactgrens tussen de NAVO en Rusland 1340 km langer.
Zweden dat zich ook gemeld had als lid krijgt geen toestemming van Turkije en Hongarije. Zweden is te mild voor politieke tegenstanders van de regering in Turkije en moet onder het juk gedwongen.
Er zijn ook andere tegenstellingen die groeien als gevolg van de spanningen voortkomend uit de oorlog in Oekraïne. Ik heb zojuist de proactieve rol van Polen aangegeven, de rechtse regering daar scoort ook hoog op de autocratenmeter.
De druk die op Duitsland wordt gelegd is ook niet zonder betekenis. De bevolking van Duitsland begint zachtjes te protesteren, zoals zichtbaar was dit Paasweekend.
Over drie maanden is er weer een NAVO-topconferentie, dan in Vilnius. Daar zal worden besloten over wezenlijke verhoging van de Defensie-uitgaven en ook over de relatie tot Oekraïne. Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO heeft twee voorwaarden gesteld om Oekraïne lid te maken van de NAVO. Ze moet de oorlog van Rusland winnen als een soevereine onafhankelijke staat en ten tweede een succesvolle hervorming doorvoeren waarbij alle oude sovjet-doctrines worden veranderd in Westerse normen.
Daarmee zijn de voorwaarden gepreciseerd en is er een beloning in het vooruit gesteld. De VS zijn in ieder geval gekant tegen een lidmaatschapsroute voor Oekraïne. In feite nemen de VS het niet alleen tegen Stoltenberg op maar ook tegen Polen.
Dat alles betekent dat de NAVO heel groot is, maar ook intern verdeeld. Want niet alleen de positie van Turkije is volstrekt autonoom en op eigen voordeel gericht. Biden heeft met nadruk een onderscheid gemaakt tussen democraten en autocraten. Maar wat te denken van Turkije en Hongarije of Polen? De NAVO groeit maar geeft blijk van interne zwakte en het wordt een hele toer voor Stoltenberg om de 31 bij elkaar te houden.
4. Air Defender
Nog een dingetje in het verband van de NAVO. De eigen militaire praktijk. Nog voor de NAVO-conferentie in Vilnius zal de NAVO de grootste luchtmacht-oefening Air Defender houden.
Half juni zullen in totaal 220 vliegtuigen meedoen in een gebied van IJsland tot Roemenië. Het is de grootste Trans-Atlantische luchtmacht-verplaatsing sinds de Golfoorlog. Vanaf 29 mei komen de vliegtuigen samen. Er worden operaties gepland boven vele Europese landen, delen van Duitsland en de Noordzee. Daarbij wordt ook geoefend op gebruik van afgelegen vliegvelden in Oost-Europa.
5. Kaliningrad en de Russische kernwapens in Wit-Rusland
Afgelopen zomer heb ik diverse keren opgemerkt dat het Russische exclave Kaliningrad, (tussen Litouwen en Polen) onder druk stond van met name Litouwen. In het kader van de EU-embargopolitiek besloot Litouwen dat Kaliningrad niet meer bevoorraad mocht worden over het spoor vanuit Wit-Rusland naar Kaliningrad. Dat gebied wordt de Suwalki-kloof genoemd, naar de naam van een Poolse plaats. Jarenlang is deze kloof de zwakke plek van de NAVO genoemd.
Als gevolg van het Finse lidmaatschap van de NAVO wordt de Oostzee zo goed als een NAVO-zee. Dat betekent uit Russisch oogpunt dat Kaliningrad verder geïsoleerd wordt. Daarmee is de Suwalki-kloof een zwak punt voor Rusland. Hoe verdedigt het Kaliningrad in een vijandige omgeving?
Inmiddels heeft Rusland aangekondigd in Wit-Rusland kernwapens te zullen plaatsen en deze dicht bij de Poolse grens te stationeren. Bovendien zullen Wit-Russische troepen alvast gaan oefenen met procedures voor het gebruik van kernwapens.
Dit insnoeren van Wit-Rusland met kernwapens moet ook worden gezien uit de verzwakte positie van Kaliningrad.
6. Atoombom in Volkel
De Federation of American Scientists publiceerde vorige week een analyse van een aantal foto’s waaruit zij de conclusie trekken dat in Volkel een ongelukje kan zijn geweest met een B-61-11 bom. Dat is een atoombom die onder een F-16 hoort. Kern van de analyse is een foto waarop een kromme bom is te zien met ‘een pleister op zijn neus’ die aan inspectie wordt onderworpen.
Uit vergelijking van meerdere foto’s komt onderzoeker Kristensen tot de conclusie dat de foto in Volkel moet zijn genomen en dat de bom een atoombom zou kunnen zijn.
Na aanvankelijke weigering iets over de zaak te zeggen, hebben Amerikaanse autoriteiten verklaard dat er 'absoluut geen enkel ongeluk gebeurd' en dat de foto uit ‘een folder’ komt.
Dat laat ook veel vragen open en inmiddels zijn er Kamervragen aangemeld. Of we het ooit zullen weten lijkt twijfelachtig.
7. Ontploffingen in de Oostzee (3)
Al twee keer eerder heb ik onder het kopje Ontploffingen in de Oostzee aandacht besteed aan het opblazen door onbekenden van de Nordstream gaspijpleidingen in september vorig jaar. Aanvankelijk werd Rusland beschuldigd, wat vreemd was want ze hebben daar geen direct belang bij. Begin dit jaar stelde de Amerikaanse onderzoeksjournalist Hersh dat de VS het hebben gedaan met medewerking van Noorse krijgsmacht.
De onthulling werd niet serieus genomen, maar had wel effect. Een paar weken later brachten Amerikaanse en Duitse media het bericht dat een groepje van zes lui een jacht hadden gehuurd en vandaaruit, enz. Daarbij werden concrete zaken genoemd en ook dat een onderzoek gaande was waaraan de Nederlandse autoriteiten betrokken zijn. Over die Nederlandse betrokkenheid werden Kamervragen gesteld.
Hersh nu stelt dat dat het reserveverhaal is dat de CIA voorbereid had in geval de ware toedracht zou uitlekken. Volgens Hersh rammelt dit verhaal aan alle kanten.
Andere onderzoekers zijn eveneens sceptisch over het verhaal van dit jacht.
Ook deze week lieten Zweedse onderzoekers weten dat de aanslag gepleegd moet zijn ‘door een staat’.
In de Veiligheidsraad werd een voorstel gedaan om een internationaal onafhankelijk onderzoek in te stellen. Verzoek afgewezen. Voor Rusland, China en Brazilië. De overige 12 landen onthielden zich van stemming. Geen internationaal onderzoek.
En dan die vragen over het onderzoek van de MIVD… Het antwoord op de tien gedetailleerde vragen luidt als volgt; ’Op het moment wacht het kabinet de uitkomst van de onderzoeken van de Duitse, Deense en Zweedse autoriteiten naar de toedracht van de gebeurtenissen rondom de Nord Stream pijpleidingen af.’
Dat is eigenlijk vage praat voor 'Hou je mond, lummel!'
Slot
Dat alles betekent dat de situatie aan het front vast zit als het ware en dat de internationale verhoudingen schuiven en steeds riskanter worden. Maar dat is misschien iets voor de volgende keer.
Graag tot de volgende week.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief