Kijk op de periode 24 maart - 24 april 2024Dit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt elke maand opgesteld door Guido van Leemput voor de protestactie op het Spui en verschijnt dan op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.
Vandaag is het 26 maanden geleden dat de oorlog begon. Ook afgelopen maand bood geen uitzicht op een einde. De beslissing van het Amerikaanse parlement is genomen waarmee het lang opgeschorte programma om Oekraïne te steunen met een pakket van wapens en andere goederen van 61 miljard doorgang krijgt. President Biden bekrachtigt het besluit vandaag. Dat betekent dat een grote lading wapens naar Oekraïne onderweg is. De verwachting is dat ze over twee weken ingezet kunnen worden aan het front. Daarmee moet de groeiende Russische druk worden weerstaan. Onduidelijk is of dat zal lukken met deze wapens. Deze twee weken is ook de termijn dat Rusland het relatieve voordeel op het slagveld zal proberen te benutten om meer grondgebied te veroveren. Zoveel is duidelijk: een nieuwe ronde van deze bloedige oorlog is begonnen. Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van 'Stop de Oorlog Amsterdam'. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen. |
|
Dat brengt me op de volgende punten:
Doorbraak in de bewapening van Oekraïne
De afgelopen vier maanden bevond de oorlog zich in een dubbele patstelling. De situatie aan het front in het oosten van Oekraïne zat vast en de politieke patstelling in het Amerikaanse parlement voorkwam dat de VS nog langer grote wapensteun leverde. Sinds deze week komt aan dat laatste een einde. Het Amerikaanse parlement heeft ingestemd met wapens voor Oekraïne.
In november oordeelde de toenmalige chef-staf van de Oekraïense strijdkrachten, generaal Zaluzhny dat de Oekraïense aanval van 2023 was vastgelopen en de situatie in een patstelling terecht was gekomen. Dat wil zeggen de oorlog werd nog steeds met een zeer hoge intensiteit gevoerd, maar Oekraïne mocht daarbij hopen dat het de linies kon houden. De Russische inzet met wapens en manschappen was groter dan die van Oekraïne en als gevolg van het groeiende gebrek aan middelen, wapens en munitie, was de verwachting dat Oekraïne achteruit zou moeten. Dat gebeurde ook met de val van Avdiivka en de langzame Russische opmars.
De tweede patstelling was de invloed van een kleine maar belangrijke minderheid in het Amerikaanse parlement die nieuw steunbeleid van de Amerikaanse regering voor Oekraïne wist op te houden. Aan díe patstelling is nu een einde gekomen.
Of de Oekraïense strijdkrachten in staat zijn om de opmars van Rusland tot staan te brengen of hen zelfs terug te dringen is de vraag. Overigens zullen ook, ongewapende, Amerikaanse militairen assisteren bij het ‘uitpakken’ van de wapens.
Een onzekere factor is of de VS later dit jaar en zeker na de verkiezingen voor een nieuwe president en veel nieuwe leden van het parlement door zullen gaan met dit militaire steunbeleid voor Oekraïne. Dat hangt in hoge mate van de uitslag van verkiezingen van 5 november af.
Tijdens de politieke patstelling is onder de grote West-Europese landen in de NAVO op koortsachtige wijze een aangepast militair steunbeleid ontwikkeld. Daarbij zijn meer-jaren-overeenkomsten gesloten. De meest recente voorbeelden zijn de 500 miljoen pound van Groot-Brittannië dat daarbij ook de geduchte kruisraket Storm Shadow zal leveren en het Nederlandse steunpakket van 200 miljoen euro.
Dat is, qua militaire betekenis, van relatieve waarde vergeleken met de Amerikaanse bijdrage. De ontwikkeling van een Europese militaire politiek heeft wel degelijk betekenis. Het beleid wordt gepresenteerd als ‘Trump-proof’. In feite gaat het om het langzaam barsten van de NAVO. Een barst die zal groeien als Biden niet wordt herkozen of dat het aantal tegenstanders in de twee Amerikaanse Kamers van het parlement groeit. Dat weten we pas in november. Tot die tijd worden de belangrijkste politieke grenzen op het slagveld van Oekraïne bepaald.
Doelstelling van de volgende ronde in de oorlog
De afgelopen twee jaar heeft zich een Westers beleid gevormd om Oekraïne te steunen met gepaste middelen. Gepast wil zeggen een beleid van geremde escalatie. De middelen die de VS stuurden hadden een beperkt bereik. Hoewel daarin wel veranderingen zijn opgetreden bijvoorbeeld met de inzet van tanks, is altijd een zekere rem toegepast. De wapens mochten niet in Rusland worden gebruikt. Dat verandert niet wezenlijk.
Groot-Brittannië en Frankrijk leveren kruisraketten waarmee doelen op de Krim worden bestookt en waarbij ook bedienend personeel wordt bijgeleverd. Daarmee wordt wel een risico genomen dat Rusland dit niet langer accepteert en de oorlog escaleert. Hoogstwaarschijnlijk is een dergelijke escalatie al aan de gang in de vorm van sabotage en cyberaanvallen. Dat stellen Westerse inlichtingendiensten in ieder geval.
Oekraïne heeft de laatste twee jaar aan eigen wapensystemen gewerkt. Bijvoorbeeld drones met een bereik van 1000km die werden ingezet tegen olie-installaties in Rusland. Het doel daarvan is om de bevoorrading van de Russische troepen te hinderen. Dat leidde tot een correctie door de VS. Deze Oekraïense voltreffers verstoren de wereldoliemarkt en leiden tot hogere benzineprijzen. Ook in de VS waar presidentskandidaat Biden zich geen ‘benzine-oppositie’ van ontevreden kiezers kan veroorloven. Het hoofd van de Oekraïense geheime dienst, generaal Boedonov, gaf dat toe in een recent interview. Hij zei dat het normaal is dat vrienden naar elkaar luisteren. Oekraïne is daarom opgehouden met deze succesvolle aanvallen op Russische olie-installaties.
De doelstelling van deze nieuwe fase in de oorlog blijft om Rusland zelf niet te treffen, maar om Russische troepen in Oekraïne tot staan te brengen. Het front mag niet instorten. Het zou mooi zijn als Russen worden teruggedrongen. Een aanvankelijke hoop op een instorting van de Russische staat is ijdel gebleken. Een duidelijk geformuleerde definitie van een overwinning in de oorlog is er nog niet.
De situatie aan het front
Rusland probeert de laatste maand met grote bombardementen op de (militaire én civiele) infrastructuur Oekraïne murw te beuken. De elektriciteitscentrale van Kyiv had een voltreffer en ook de tv-toren van Charkiv. Doel van deze bombardementen lijkt in de eerste plaats het uitputten van de luchtverdediging rondom de steden en civiele voorzieningen. Dat stelt Oekraïne voor het dilemma om de luchtverdediging bij het front te verminderen om de stedelijke infrastructuur te beschermen. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken vloekte al meerdere malen om meer Patriot-luchtafweerraketten. De Westerse landen komen amper over de brug. Eigenlijk helemaal niet. Daardoor wordt de situatie er niet beter op. Gevreesd wordt Rusland de stad Charkiv wil innemen.
Daarnaast maken de Russische strijdkrachten vordering bij het heuvelstadje
Tjsasiv Yar op zo’n 15km ten westen van Avdiivka, dat onlangs in handen van Rusland viel. Tjsasiv Yar, dat dus wat hoger ligt, biedt toegang tot de rij steden Kramatorsk, Slovjanks en Kostyantynivka, nu nog op zo’n 30 km van het front. De indruk is dat Rusland in ieder geval Tsjasiv Yar wil veroveren, liefst voor 9 mei de Russische bevrijdingsfeestdag van de Tweede Wereldoorlog.
Dienstplicht rekrutering van soldaten in Oekraïne en in Rusland
Uiteindelijk draait het er op uit dat het soldaten zijn die het vuile werk moeten doen. Bij beide partijen aan het front worden rekruten ‘verplicht vrijwillig’ geworven. In Rusland wordt gewerkt aan een mobilisatie van in totaal 300.000 man, maar in groepen van 30.000 per maand. Niet tegelijkertijd. Bovendien wordt beweerd dat deze mensen niet naar het front zullen worden gestuurd. Of dat zo is, is niet zeker. De belofte alleen al duidt op rekruteringsmoeilijkheden. De Russische wedde is erg hoog en die moet arme sloebers verleiden de gok te wagen. Is het niet tot na het overleven van de oorlog, dan toch als steuntje voor hun nabestaanden.
In Oekraïne is er een nieuwe mobilisatiewet aangenomen om te voorzien in het grote gebrek aan soldaten. De aanleiding voor deze wet was tweeërlei. Het grote tekort aan mensen tegenover de veel hogere Russische aantallen en de wil van frontsoldaten om na paar jaar vechten te worden afgelost. De wet is na maanden van felle discussies aangenomen zonder het recht op aflossing. Een frontsoldaat wordt geconfronteerd met de kwestie; de overwinning of de dood. In mijn ogen is dit een hypotheek op soldatenprotest. Niet alleen doordat potentiële rekruten zullen vluchten maar ook dat soldaten tot verzet zouden kunnen overgaan. Ze mogen immers toch nooit naar huis.
Daarnaast heeft de regering beslist dat Oekraïense mannen die al in het buitenland verblijven, oorlogsvluchtelingen of arbeidsmigranten, moeten terugkeren om te gaan vechten. Zolang ze dat niet doen, krijgen ze geen consulaire hulp meer van de Oekraïense ambassade in het land waar ze verblijven.
Tot slot
De komende weken zal de oorlog een nieuwe bloedige fase ingaan. Rusland zal zijn positie proberen te verbeteren. Oekraïne probeert te houden wat het heeft. Ergens in de zomer wordt dan duidelijk wat deze ronde heeft opgebracht. De vraag is of dat er toe leidt om een andere kijk op de oplossing voor deze oorlog te ontwikkelen.
Graag tot 24 mei.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.
- Doorbraak in de bewapening van Oekraïne
- Doelstelling van de volgende ronde van de oorlog
- Ontwikkelingen aan het front
- Dienstplicht, rekrutering van soldaten in Oekraïne en in Rusland.
Doorbraak in de bewapening van Oekraïne
De afgelopen vier maanden bevond de oorlog zich in een dubbele patstelling. De situatie aan het front in het oosten van Oekraïne zat vast en de politieke patstelling in het Amerikaanse parlement voorkwam dat de VS nog langer grote wapensteun leverde. Sinds deze week komt aan dat laatste een einde. Het Amerikaanse parlement heeft ingestemd met wapens voor Oekraïne.
In november oordeelde de toenmalige chef-staf van de Oekraïense strijdkrachten, generaal Zaluzhny dat de Oekraïense aanval van 2023 was vastgelopen en de situatie in een patstelling terecht was gekomen. Dat wil zeggen de oorlog werd nog steeds met een zeer hoge intensiteit gevoerd, maar Oekraïne mocht daarbij hopen dat het de linies kon houden. De Russische inzet met wapens en manschappen was groter dan die van Oekraïne en als gevolg van het groeiende gebrek aan middelen, wapens en munitie, was de verwachting dat Oekraïne achteruit zou moeten. Dat gebeurde ook met de val van Avdiivka en de langzame Russische opmars.
De tweede patstelling was de invloed van een kleine maar belangrijke minderheid in het Amerikaanse parlement die nieuw steunbeleid van de Amerikaanse regering voor Oekraïne wist op te houden. Aan díe patstelling is nu een einde gekomen.
Of de Oekraïense strijdkrachten in staat zijn om de opmars van Rusland tot staan te brengen of hen zelfs terug te dringen is de vraag. Overigens zullen ook, ongewapende, Amerikaanse militairen assisteren bij het ‘uitpakken’ van de wapens.
Een onzekere factor is of de VS later dit jaar en zeker na de verkiezingen voor een nieuwe president en veel nieuwe leden van het parlement door zullen gaan met dit militaire steunbeleid voor Oekraïne. Dat hangt in hoge mate van de uitslag van verkiezingen van 5 november af.
Tijdens de politieke patstelling is onder de grote West-Europese landen in de NAVO op koortsachtige wijze een aangepast militair steunbeleid ontwikkeld. Daarbij zijn meer-jaren-overeenkomsten gesloten. De meest recente voorbeelden zijn de 500 miljoen pound van Groot-Brittannië dat daarbij ook de geduchte kruisraket Storm Shadow zal leveren en het Nederlandse steunpakket van 200 miljoen euro.
Dat is, qua militaire betekenis, van relatieve waarde vergeleken met de Amerikaanse bijdrage. De ontwikkeling van een Europese militaire politiek heeft wel degelijk betekenis. Het beleid wordt gepresenteerd als ‘Trump-proof’. In feite gaat het om het langzaam barsten van de NAVO. Een barst die zal groeien als Biden niet wordt herkozen of dat het aantal tegenstanders in de twee Amerikaanse Kamers van het parlement groeit. Dat weten we pas in november. Tot die tijd worden de belangrijkste politieke grenzen op het slagveld van Oekraïne bepaald.
Doelstelling van de volgende ronde in de oorlog
De afgelopen twee jaar heeft zich een Westers beleid gevormd om Oekraïne te steunen met gepaste middelen. Gepast wil zeggen een beleid van geremde escalatie. De middelen die de VS stuurden hadden een beperkt bereik. Hoewel daarin wel veranderingen zijn opgetreden bijvoorbeeld met de inzet van tanks, is altijd een zekere rem toegepast. De wapens mochten niet in Rusland worden gebruikt. Dat verandert niet wezenlijk.
Groot-Brittannië en Frankrijk leveren kruisraketten waarmee doelen op de Krim worden bestookt en waarbij ook bedienend personeel wordt bijgeleverd. Daarmee wordt wel een risico genomen dat Rusland dit niet langer accepteert en de oorlog escaleert. Hoogstwaarschijnlijk is een dergelijke escalatie al aan de gang in de vorm van sabotage en cyberaanvallen. Dat stellen Westerse inlichtingendiensten in ieder geval.
Oekraïne heeft de laatste twee jaar aan eigen wapensystemen gewerkt. Bijvoorbeeld drones met een bereik van 1000km die werden ingezet tegen olie-installaties in Rusland. Het doel daarvan is om de bevoorrading van de Russische troepen te hinderen. Dat leidde tot een correctie door de VS. Deze Oekraïense voltreffers verstoren de wereldoliemarkt en leiden tot hogere benzineprijzen. Ook in de VS waar presidentskandidaat Biden zich geen ‘benzine-oppositie’ van ontevreden kiezers kan veroorloven. Het hoofd van de Oekraïense geheime dienst, generaal Boedonov, gaf dat toe in een recent interview. Hij zei dat het normaal is dat vrienden naar elkaar luisteren. Oekraïne is daarom opgehouden met deze succesvolle aanvallen op Russische olie-installaties.
De doelstelling van deze nieuwe fase in de oorlog blijft om Rusland zelf niet te treffen, maar om Russische troepen in Oekraïne tot staan te brengen. Het front mag niet instorten. Het zou mooi zijn als Russen worden teruggedrongen. Een aanvankelijke hoop op een instorting van de Russische staat is ijdel gebleken. Een duidelijk geformuleerde definitie van een overwinning in de oorlog is er nog niet.
De situatie aan het front
Rusland probeert de laatste maand met grote bombardementen op de (militaire én civiele) infrastructuur Oekraïne murw te beuken. De elektriciteitscentrale van Kyiv had een voltreffer en ook de tv-toren van Charkiv. Doel van deze bombardementen lijkt in de eerste plaats het uitputten van de luchtverdediging rondom de steden en civiele voorzieningen. Dat stelt Oekraïne voor het dilemma om de luchtverdediging bij het front te verminderen om de stedelijke infrastructuur te beschermen. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken vloekte al meerdere malen om meer Patriot-luchtafweerraketten. De Westerse landen komen amper over de brug. Eigenlijk helemaal niet. Daardoor wordt de situatie er niet beter op. Gevreesd wordt Rusland de stad Charkiv wil innemen.
Daarnaast maken de Russische strijdkrachten vordering bij het heuvelstadje
Tjsasiv Yar op zo’n 15km ten westen van Avdiivka, dat onlangs in handen van Rusland viel. Tjsasiv Yar, dat dus wat hoger ligt, biedt toegang tot de rij steden Kramatorsk, Slovjanks en Kostyantynivka, nu nog op zo’n 30 km van het front. De indruk is dat Rusland in ieder geval Tsjasiv Yar wil veroveren, liefst voor 9 mei de Russische bevrijdingsfeestdag van de Tweede Wereldoorlog.
Dienstplicht rekrutering van soldaten in Oekraïne en in Rusland
Uiteindelijk draait het er op uit dat het soldaten zijn die het vuile werk moeten doen. Bij beide partijen aan het front worden rekruten ‘verplicht vrijwillig’ geworven. In Rusland wordt gewerkt aan een mobilisatie van in totaal 300.000 man, maar in groepen van 30.000 per maand. Niet tegelijkertijd. Bovendien wordt beweerd dat deze mensen niet naar het front zullen worden gestuurd. Of dat zo is, is niet zeker. De belofte alleen al duidt op rekruteringsmoeilijkheden. De Russische wedde is erg hoog en die moet arme sloebers verleiden de gok te wagen. Is het niet tot na het overleven van de oorlog, dan toch als steuntje voor hun nabestaanden.
In Oekraïne is er een nieuwe mobilisatiewet aangenomen om te voorzien in het grote gebrek aan soldaten. De aanleiding voor deze wet was tweeërlei. Het grote tekort aan mensen tegenover de veel hogere Russische aantallen en de wil van frontsoldaten om na paar jaar vechten te worden afgelost. De wet is na maanden van felle discussies aangenomen zonder het recht op aflossing. Een frontsoldaat wordt geconfronteerd met de kwestie; de overwinning of de dood. In mijn ogen is dit een hypotheek op soldatenprotest. Niet alleen doordat potentiële rekruten zullen vluchten maar ook dat soldaten tot verzet zouden kunnen overgaan. Ze mogen immers toch nooit naar huis.
Daarnaast heeft de regering beslist dat Oekraïense mannen die al in het buitenland verblijven, oorlogsvluchtelingen of arbeidsmigranten, moeten terugkeren om te gaan vechten. Zolang ze dat niet doen, krijgen ze geen consulaire hulp meer van de Oekraïense ambassade in het land waar ze verblijven.
Tot slot
De komende weken zal de oorlog een nieuwe bloedige fase ingaan. Rusland zal zijn positie proberen te verbeteren. Oekraïne probeert te houden wat het heeft. Ergens in de zomer wordt dan duidelijk wat deze ronde heeft opgebracht. De vraag is of dat er toe leidt om een andere kijk op de oplossing voor deze oorlog te ontwikkelen.
Graag tot 24 mei.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.