Pleidooi voor nuance en zelfonderzoek

Waarom is er maar zo weinig serieuze aandacht voor oproepen tot de-escalatie in Oekraïne? Alsof het enige juiste antwoord is om simpelweg te zeggen: we sturen zware wapens naar Oekraïne en we kopen nog meer wapens voor ons eigen leger. Alsof je een verrader bent als je vraagtekens zet. Alles wordt geplaatst in zwart en wit, in goed en fout. Alsof er geen nuances zijn en geen onderzoek nodig is naar ons eigen gedrag.
Dat zei Wendela de Vries tijdens de vredesactie van 'Stop de oorlog Amsterdam' op 9 mei 2022.
​​
Wendela de Vries​ is medewerker van Stop Wapenhandel

​Vandaag is het 9 mei, in Rusland wordt de Dag van de Overwinning gevierd. In de media werd al dagenlang gespeculeerd dat poetin grote gevaarlijke plannen zou aankondigen in zijn toespraak. Maar dat is niet gebeurd. Blijkbaar leest Poetin geen westerse kranten, hij wist niet dat wat van hem verwacht werd.

Vandaag viert Rusland de overwinning op nazi-Duitsland. De herinnering aan de oorlog tegen de nazi's en en de herhaaldelijke invasies vanuit westen (Hitler was tenslotte niet eerste die ten onder ging in Russische winter) worden op deze dag ingezet om Russen eensgezind te krijgen achter wat wat Poetin noemt “de strijd tegen nazi's in Oekraïne”. Rusland is zwaar getroffen door de Tweede Wereldoorlog, er zijn onnmoemelijk veel slachtoffers gevallen, dus het is niet moeilijk om te appeleren aan deze emoties.

Nationalisme en militarisme aanwakkeren is een beproefd recept voor oorlogshitsers. Simpele verhalen vertellen dat 'wij' de goeden zijn, en 'zij' de slechten. Het nazisme is een groot probleem en het westen was altijd al tegen Rusland. Poetin geeft het enige mogelijke antwoord daarop en stuurt het leger. Dat is het Russische verhaal van het regime, tegeninformatie is verboden. Er staan strenge straffen op kritisch denken.

Maar ook wijzelf neiging ernaar om beelden te versimpelen in oorlogstijd. Nederland staat eensgezind achter militaire actie tegen de gevaarlijke Russen. Eensgezind klapt het parlement voor meer zware wapens en het verhogen van de militaire budgetten. Er worden weinig vragen gesteld. Als wij kritisch zijn gaan we niet naar de gevangenis of een werkkamp en dat is een cruciaal verschil. Maar laten we pluriformiteit van meningen en open discussie dan ook koesteren. Blijkbaar valt dat niet mee, vooral niet als er een oorlogsstemming heerst. Ook hier worden tweede wereldoorlog-referenties gemaakt. Poetin wordt vergeleken met Hitler. Dat werd indertijd ook gedaan met Saddam Hoessein. De vergelijking gaat natuurlijk volstrekt mank. Het voeren van een groffe oorlog is iets anders dan systematisch miljoenen mensen uitroeien. We moeten dat onderscheid wel blijven maken. En het is verstandig om ook je vijand als mens te blijven zien.

Vandaag stond in dagblad Trouw een stuk van onze vrienden van Kerk & Vrede, onder meer van de oude maar nog altijd strijdbare vredesdominee Bram Grandia. De schrijvers vragen zich af waarom in Trouw oproepen tot de-escalatie in de Oekraïne geen serieuze aandacht krijgen. Waarom er op gereageerd wordt met: jullie gooien Oekraïne voor de wolven. Jullie scharen je aan de zijde van Poetin. Alsof er maar 1 juist antwoord mogelijk op het geweld van het Russische leger. Alsof de kwestie niet heel ingewikkeld is en je goed moet zoeken naar antwoorden die effectief zijn. Alsof het enige juiste antwoord is om simpelweg te zeggen: we sturen zware wapens naar Oekraïne en we kopen nog meer wapens voor ons eigen leger. Alsof je een verrader bent als je vraagtekens zet. Alles wordt geplaatst in zwart en wit, in goed en fout. Alsof er geen nuances zijn en geen onderzoek nodig is naar ons eigen gedrag.

De eenzijdigheid in veel media, en trouwens ook in de Tweede Kamer, is de dood in de pot voor het kritisch denken. Daarom is het goed dat wij hier staan. Er moeten mensen vragen blijven stellen. Als je democratie koestert, blijf dan vragen stellen.

Daar is genoeg aanleiding voor. Ik werk bij Stop Wapenhandel, wij zijn vredesgroep die bezighoudt met wapenexport en wapenindustrie, en wie er verdient aan oorlog en wie de prijs betaald. De afgelopen weken onderzochten we hoe het wapenembargo tegen Rusland gehandhaafd wordt. Dat embargo is ingesteld door de EU na de annexatie van de Krim in 2014. Maar bij embargo's is het altijd zo, dat ze kleine lettertjes hebben. Als je in de krant leest dat er een wapenembargo is ingesteld moet je altijd even de precieze tekst opzoeken. Het embargo van 2014 gold alleeen voor nieuwe wapencontracten, niet voor alle al afgesloten contracten van voor 2014. Dus alle oude deals mochten gewoon doorgaan.
​
Dat was vooral belangrijk voor de Fransen die net een groot vliegdekschip voor de Russen hadden afgebouwd. Een vliegdekschip is een soort drijvende militaire basis, dus je kan je voorstellen dat er veel geld mee gemoeid was. Frankrijk wou leveren.
De andere Europese landen vonden dat toch een beetje te gortig, vooral toen de media er lucht van kregen – een beetje geholpen door groepen tegen wapenhandel. Er volgde veel verontwaardiging en politieke druk. Uiteindelijk besloot Frankrijk het wapenembargo in geest te volgen en het schip te verkopen aan een andere mensenrechtenschender, namelijk generaal Al-Sisis van Egypte. In Egypte zit bijna de hele politieke oppositie in de gevangenis, en ook bijna alle kritische journalisten. Het land is bezig met een forse militaire opbouw en heeft inmiddels de grootste marine van Afrika. Maar Egypte mocht het vliegdekschip wel kopen. Want je mag aan dictator leveren voor de oorlog en na de oorlog, alleen niet tijdens de oorlog.

Intussen bleef het embargo tegen wapenexport naar Rusland ongewijzigd en mochten alle voor 2014 afgesloten contracten worden nagekomen. Zo kon het komen dat enkele weken geleden in een Russisch pantservoertuig, dat achterbleef in Boetsja, militaire apperatuur bleek te zitten van het  Frans/Nederlands wapenbedrijf Thales. In 2015 geproduceerd, maar ja, het contract was van voor 2014. Inmiddels zegt Thales dat ze niet meer leveren, sinds de inval in Oekraïne.

Zo werkt onze wapenexportcontrole. Er zijn altijd kleine lettertjes en er zijn altijd gaten in de regels.
Het belangrijkste gat op dit moment zijn de onderdelen van wapens. Want de oorlog duurt veel langer dan het Russisch leger had voorzien, en de reserve-onderdelen raken op. Ze kunnen de boel niet meer draaiende houden. Veel van die reserve-onderdelen kan Rusland niet zelf maken, die moeten ze importeren. En zonder die onderdelen kan Poetin de oorlog niet voortzetten.  

Hier is dus een kans om Poetin echt dwars te zitten. Het is wel lastig, want veel van die onderdelen gaan ook naar gewone civiele goederen, voor zware machines bijvoorbeeld. En bovendien is Rusland bezig om nep-bedrijven op te zetten zodat die onderdelen niet door het Russische leger zelf gekocht worden maar door een schaduwbedrijf. Maar het kan wel. Je moet die export goed gaan controleren en stoppen, en ook bedrijven zelf kunnen daar een rol in spelen. Lees hier meer over op https://stopwapenhandel.org/nederlandse-export-helpt-russen-op-het-slagveld/

E zijn beslist meer mogelijkheden voor het stoppen van het Russische leger dan het sturen van zware wapens. Het zou onverstandig zijn als we eenzijdig naar de inzet van geweld bleven kijken als antwoord op Poetin. Er zijn echt nog veel meer vormen van verzet.

Wendela de Vries van Stop Wapenhandel hield deze toespraak tijdens de protestactie 'Stop de oorlog' op 9 mei bij het Russisch Handelsagentschap op het Museumplein in Amsterdam.