De week van 9 - 16 januari 2023

Vorige week meldde ik dat alles er op gericht lijkt om een nieuw Oekraïens offensief door het Westen te laten bewapenen.
 
Sinds de zomer waren er door president Biden voorwaarden gesteld aan de bewapening van Oekraïne. Geen no-flyzone, geen westerse tanks, geen westerse gevechtsvliegtuigen, geen raketten die Russisch grondgebied kunnen bereiken.
 
Dit beleid was al een compromis onder Westerse landen in de Oekraïne-contactgroep, het Ramstein-overleg.
 
Landen als Oekraïne, Polen en de Baltische staten willen dat ook Rusland wordt aangevallen. Andere landen benadrukken vooral het escalatiegevaar van dit beleid en manen tot terughoudendheid. Het uitputtingsbeleid van Rusland wat nu gaande is, was hen genoeg.
 
Amerika probeert de leiding te houden en gaf bij uitvallen van Oekraïne op Russisch grondgebied wel informatie die het via satellieten verworven had. Tot nu toe was dàt het maximale.
 
Tot het moment van de Russische bevriezingsoorlog, die in oktober begon met wekelijkse aanvallen op elektriciteitsvoorziening, werkte dit beleid naar behoren. Die luchtaanvallen waren een vorm van Russische escalatie als gevolg van Oekraïense aanvallen op de brug naar de Krim en de haven van Sebastopol. Afgelopen weekend werd een flat in de stad Dnipro getroffen.
 
In december waren er openbare uitwisselingen van voorwaarden voor onderhandelingen. Nu Rusland liet weten dat de annexatie van vier provincies een minimumvoorwaarde is, lijkt alles gericht op een nieuw Oekraïens offensief.
​
Guido van Leemput presenteerde deze stand van zaken tijdens de vredesactie op 16 januari 2023 op het Museumplein. Dit is de uitgebreide versie van het uitgesproken verhaal.

Daar komt nog bij dat Rusland een overwinning heeft geboekt door het stadje Soledar in de provincie Donetsk in te nemen en bovendien nog steeds probeert het nabijgelegen Bakhmoeth in te nemen. Zou dat lukken dan zou de weg naar grote steden in de provincie Donetsk als Kramatorsk en Slovjansk vrijkomen.
 
Als gevolg van de gebruikelijke mistbanken van misverstand, propaganda en censuur, van beide zijden, valt hierover niet veel te melden.
 
In het kader van deze militair-politieke situatie stellen hooggeplaatste analisten als Freedman in de Financial Times, Condoleeza Rice en Robert Gates in de Washington Post en Rob de Wijk in Trouw dat de situatie er voor Oekraïne niet rooskleurig uitziet.
 
Freedman stelt dat het Westen daarom met een nieuw Oekraïens offensief instemt. Dan maar weer een ronde vechten. Het escalatiegevaar wordt voor lief genomen vanuit de verwachting dat een militaire overwinning haalbaar is. Daarvoor worden nu de wapens bijeengebracht.

Ramstein-overleg moet knopen doorhakken
Deze vrijdag komt het Ramstein-overleg weer bij elkaar. In de voorbereiding is een van de genoemde voorwaarden aan het rafelen, namelijk geen westerse tanks.
 
Vorige week werd een eerste stap gezet met de belofte van gepantserde en bewapende gevechtswapens uit de VS, Frankrijk en Duitsland. Nu heeft Engeland Challenger-2 tanks toegezegd.
 
Over de levering van Leopard 2-tanks is discussie. Polen en Finland zijn daartoe bereid, maar Duitsland moet toestemming geven. Ook gaan er stemmen op om Duitsland zelf ‘Leo’s’ te laten leveren. Daarover valt in ieder geval vrijdag een beslissing.

Blijven er nog een paar gevoelige vragen over. Zijn het wel voldoende pantserwagens en tanks om een echte doorbraak te bewerkstelligen? Moeten niet ook andere wapens worden toegevoegd om de kansen te vergroten? Zoals bevoorradingsvoertuigen en gevechtsvliegtuigen? Wat is voldoende?
 
Het Oekraïense antwoord op die vraag is 300 tanks, 700 pantserwagens, 500 houwitsers en een grote hoeveelheid munitie en ook nog langeafstandsartillerie. Het lijdt weinig twijfel dat Rusland de aanvoer van deze middelen zal bombarderen.

Opnieuw initiatief van Turkije
Tot slot. Turkije heeft opnieuw in het openbaar opgeroepen tot onderhandelen. De achterliggende Turkse analyse is dat Oekraïne noch Rusland de oorlog kunnen winnen.
 
Omdat Turkije niet verwacht dat de twee landen een alomvattende vredesovereenkomst willen sluiten, gooit Turkije het over een andere boeg. De ongelooflijke hoge kosten van de gevechten maken het nodig aan te dringen op overeenkomsten tot plaatselijke staakt-het-vuren en plaatselijke de-escalaties op bepaalde plaatsen aan het front.
 
Graag tot volgende week.
 
Tot zover de uitgesproken versie. Hieronder de puntsgewijze onderbouwing inclusief links naar bronnen.
 
Deze samenvatting is gebaseerd op de volgende punten

1. Slag om de Donetsk.
2. Twijfels over kansen Oekraïne.
3. Onderhandelen.
4. Wapens voor Oekraïne.
5. Tekorten in de wapenindustrie VS en Rusland.
6. Kernwapens naar Nederland.

1. Slag om de Donetsk
De zoutstad Soledar, tot 1991 getooid met de naam ‘Karlo-Libknechtiwsk’, is gevallen. Na maanden van keiharde strijd is het stadje in handen gevallen van Russische troepen.
 
Het past in het Russische streven om de hele Donetsk te bezetten. Soledar ligt op 10 km ten noorden van Bakhmoeth en de inname van Soledar moet in het licht van deze slag worden gezien. Wat de precieze betekenis van deze ontwikkeling is, valt niet te zeggen. Hoe het ook zij, Oekraïne stuurt versterking naar Bakmoeth.
 
2. Twijfels over kansen van Oekraïne
De afgelopen week zijn er diverse evaluaties van het verloop van de oorlog verschenen. De oud-ministers van Buitenlandse zaken van de VS Condoleeza Rice en van Defensie Robert Gates publiceerden vorige week een artikel in de Washington Post waarin ze stellen dat de tijd tegen Oekraïne werkt. Zij zijn ervan overtuigd dat het enige dat zeker is dat de vernietiging van Oekraïne doorgaat en het risico is groot dat er van Oekraïne geen leefbare staat overblijft. Ze bepleiten meer wapens uit het Westen, maar vrezen dat het te laat is.
 
Nog een sombere analyse voor de Oekraïners en het Westen is die van de Britse oud-militair, Frank Ledwidge, die stelt dat VS voor zichzelf moet bepalen wat nu het doel is, wat het wil bereiken. Dat deed het niet in Irak of Afghanistan en doet het nu ook niet. Doelen, stellen. Doelen. Als het dat niet doet en er blijft een dubbelzinnige strategie dan wordt het resultaat slecht. Dan wordt de oorlog een eindeloze toestand.

Diezelfde noodzaak geeft de Duitse generaal b.d. Erich Vad aan. In het feministische weekblad Emma stelt hij dat meer wapens ons op een glijbaan naar meer oorlogvoering zullen brengen.

De bekende Britse politicoloog Lawrence Freedman, hij deed de Freedman Inquiry naar de Irak-oorlog, stelt dit weekend in de Financial Times dat het ernaar uitziet dat het Westen ingestemd heeft met een Oekraïens offensief. De conclusie volgens Freedman dat het Westen tot onderhandelen geneigd was, maar dat de Russische voorwaarde van erkenning van de vier geannexeerde provincies, het Westen van mening heeft doen veranderen.
 
En nu maar hopen dat bij een nieuwe overwinning op het slagveld van Oekraïne, de Russen misschien inschikkelijker zijn. Volstaan met de militaire situatie zoals hij nu is naar de analyse van Freedman niet genoeg. Dat is zijn conclusie uit het gedrag van Westerse regeringen.

In zijn wekelijkse column in Trouw stelde Rob de Wijk afgelopen vrijdag, onder verwijzing naar Rice en Gates, dat de overwinning van Oekraïne lang niet zo vanzelfsprekend is als algemeen wordt aangenomen. De strijd is verschrikkelijk en de val van Soledar is geen opsteker voor Oekraïne. De stemming over de kansen van Oekraïne slaat om. In het licht van deze analyse zijn er twee routes te onderscheiden.
 
3. Onderhandelen
Turkije heeft dit weekend opnieuw hardop een voorstel gedaan om te komen tot plaatselijke afspraken over staakt-het-vuren. Daar zit de analyse achter dat Oekraïne noch Rusland de oorlog kunnen winnen.
 
Turkije verwacht ook niet dat de twee landen een alomvattende vredesovereenkomst willen sluiten, en gooit het nu over een andere boeg.
De enorme kosten van de gevechten maken het nodig maken om aan bepaalde delen van het front tot plaatselijke overeenkomsten over staakt-het-vuren en de-escalaties te komen. Aldus de Turkse regering.
 
4. Wapens voor Oekraïne
Komende vrijdag is de volgende beslisvergadering van de Ramstein-groep. Dit is de coalitie van landen die Oekraïne steunen met wapens. Op tafel liggen de volgende vragen:

• Wat wordt het doel?
• Wat zijn de middelen?
• Kan de oorlog stoppen?
• Wanneer en hoe dan?

 
De Oekraïense regering lobbyt al maanden voor zwaardere wapens. Om de druk op te voeren stelt minister Kuleba van Buitenlandse Zaken nu dat de Westerse landen niet genoeg hebben gedaan. Niet één land heeft Kiev voldoende geholpen aan militaire steun, zegt hij.
Ik ben benieuwd hoe ze daar in Washington over denken. Dat heeft vorig jaar voor 124 miljard dollar, twee keer de Russische begroting voor Defensie,  middelen overgemaakt aan Kiev. Ok, niet alleen wapens. Maar er komt meer. Vrijdag.
 
De stand van zaken van de bewapeningsplannen zijn als volgt. Na de belofte van pantservoertuigen, waarover ik vorige week berichtte, is de discussie nu opgeschaald: Er komen zware westerse tanks.
 
Engeland belooft tien Challenger II-tanks (72 ton zwaar per stuk); en er is zeer zware druk op Duitsland om toestemming te geven om Leopard II (69 ton zwaar) in te laten zetten. Er zijn verschillende landen Polen en Finland die dat willen doen. Ook in Duitsland zelf gaat de discussie daarover.
Ik vermeld de gewichten omdat onduidelijk is of de Oekraïense wegen en bruggen, ooit bedacht op veel lichtere Sovjettanks, bruikbaar zijn. Daarnaast moet er idealiter een staart aan bevoorradingsvoertuigen bij worden geleverd. Ten slotte is de vraag of de tanks heel effectief kunnen zijn zonder luchtsteun. Deze zaken zijn vrijdag ongetwijfeld allemaal onderwerp van discussie.
Net als de langeafstand-raketartillerie van meer dan 150 km. Naast het feit dat de VS niet willen dat Rusland zelf wordt geraakt, is er het praktische probleem van leveringstijden.
 
5. Tekorten in de wapenindustrie VS en Rusland
Het enorm hoge verbruik van wapens en munitie in de oorlog leidt tot zenuwproblemen bij de regeringen die van die wapens afhankelijk zijn.
 
In de Verenigde Staten stelt de minister voor de marine dat het ‘een hele uitdaging’ wordt om de wapenproductie dit jaar op te voeren. Hij spreekt over 6 tot 12 maanden. Als het niet lukt om de wapenproductie op te voeren, wordt het moeilijk om voor de VS zelf en voor Oekraïne wapens te leveren.
Ondertussen in Moskou kreeg Denis Manturov onder uit de zak van Poetin. Mantunov is de vicepremier, onlangs onder persoonlijke sancties gesteld door Groot-Brittannië, en verantwoordelijk voor de Russische wapenindustrie. Ook de toelevering van middelen voor het front is zijn politieke verantwoordelijkheid.
 
Poetin stelde dat geen enkel besproken contract voor de bouw van helikopters en vliegtuigen in werking was gesteld. Sommige bedrijven waren nog niet eens door het ministerie aan het werk gezet. Poetin gaf hem een maand om het in orde te maken.

6. Kernwapens naar Nederland Eerder meldden we de over plannen om op korte termijn nieuwe Amerikaanse atoombommen naar Volkel over te brengen. Eind oktober meldde het blad Politico dat de VS versneld overgaan tot plaatsing van een nieuw kernwapen in Europa. Inmiddels is duidelijk wat de planning is met aangekondigde vervanging van Amerikaanse kernwapens in West-Europa, waaronder in Volkel in Noord-Brabant.
De Amerikaanse autoriteiten hebben de veiligheidsmaatregelen goedgekeurd om de nieuwe bom, de B-61-12, voor de F-35 naar Europa over te brengen. In de afgelopen jaren was de planning voor deze nieuwe kernwapens dat deze vanaf 2023 kunnen worden overgebracht, maar de periode gold tot eind 2024. Eerder, in de Defensiebegroting voor 2023, stond al vermeld dat voorbereidingen in Volkel werden getroffen ‘voor de bewaking’.
 

​​​Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief