Kijk op de periode 4 - 14 april 2024Dit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt in principe elke 10 dagen opgesteld door Guido van Leemput en verschijnt dan op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.
In de politieke en militaire ontwikkelingen van de laatste tien dagen valt op dat de politieke patstelling in het Amerikaanse parlement voortduurt. Het Huis van Afgevaardigden heeft nog geen besluit genomen over het voorstel van de regering Biden om een wapenpakket van 60 miljard dollar voor Oekraïne in behandeling te nemen. Een einde aan díe patstelling lijkt nog niet in zicht. Dat betekent dat de bevoorrading van het front in onvoldoende mate gebeurt om de patstelling aan hét front in stand te houden. Het gevolg aan het front is dat situatie daar langzamerhand in het nadeel van Oekraïne begint te verkeren. Russische troepen dringen stap voor stap op. De Amerikaanse politieke patstelling verergert de militaire en dus politieke situatie voor Oekraïne. Het nijpend gebrek aan soldaten lijkt voorlopig opgevangen door een nieuwe mobilisatiewet. De discussie in het Oekraïense parlement over deze nieuwe wet legt overigens een crisis in de Oekraïense samenleving bloot. Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van 'Stop de Oorlog Amsterdam'. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen. |
Dat brengt me op de volgende ontwikkelingen van de laatste tien dagen.
De dood of de overwinning
Winnen of sterven. Dat zijn nog de enige twee opties voor de Oekraïense militairen aan het front. Ze zullen niet meer worden afgelost, aldus de nieuwe mobilisatiewet die het Oekraïense parlement na maanden debat vaststelde met 283 van de 450 stemmen. Militairen aan het front mogen hun dienst niet beëindigen voor het einde van de oorlog.
Aanleiding voor een nieuwe mobilisatiewet was juist de klacht van frontsoldaten dat zij niet afgelost worden. Sommigen dienen al twee jaar aan het front zonder uitzicht op aflossing. In oktober zagen we openbare protesten gehouden van familieleden. De nieuwe wet komt niet tegemoet aan hun klachten. Het is de dood of de overwinning. Daarmee wordt een politieke tijdbom in werking gezet.
In de uiteindelijke versie van de wet was een groot aantal omstreden bepalingen om verplicht op te komen al geschrapt. De militaire dienst is impopulair geworden onder de bevolking. De wet is al maanden in behandeling en heeft als doel de massale dienstplichtontduiking door Oekraïense mannen tegen te werken. In de uiteindelijke versie moeten de mannen binnen twee maanden hun recente persoonsgegevens aan de autoriteiten doorgeven. Oorspronkelijk was sprake van straffen voor dienstplichtontduiking, die zijn uiteindelijk geschrapt. Intussen is er ook een plan om gevangenen de rest van hun gevangenisstraf te laten dienen in het leger.
In de uiteindelijke versie van de wet laat de Oekraïense regering het streven los om 500.000 nieuwe rekruten te werven. Hoeveel dat er nu moeten worden is niet bekendgemaakt. Eerder deze maand tekende Zelensky een decreet dat de dienstplichtleeftijd verlaagt van 27 naar 25 jaar.
De legerleiding sloeg alarm bij de behandeling van de wet. Generaal Sodol meldde het parlement dat hij dringend nieuwe mensen nodig heeft, de verhouding tussen het aantal Oekraïense en Russische militairen is nu één op tien. De verdedigingslinies worden nu met de laatste krachten vastgehouden.
Hiermee is de militaire dienst in Oekraïne een politieke tijdbom geworden. Het is maar de vraag of Oekraïense soldaten nog wel willen blijven vechten als ze geen uitzicht hebben op verlof en er bovendien geen perspectief is op voldoende wapens. President Zelensky moet de wet nog tekenen.
Waar moet de luchtafweer precies naartoe?
Rusland blijft stedelijke elektriciteitsvoorzieningen aanvallen. De stad Kharkiv wordt al weken bestookt met moeilijk te bestrijden zweefraketten en het gebrek aan effectieve luchtafweer blijkt hier. De regering van Oekraïne zegt dat ze nu 25 complete Patriotluchtafweerinstallaties nodig heeft. In de praktijk zijn het er nu maar drie. De patstelling in de Amerikaanse politiek verhindert dat deze hypermoderne systemen kunnen worden geleverd. De VS heeft overigens vorige week wel oude HAWK-systemen beloofd. Dat is een oud luchtafweersysteem dat bij lange na niet kan tippen aan de Patriot, maar wel een functie krijgt in het gelaagde luchtverdedigingssysteem van Oekraïne.
De Oekraïense legerleiding staat nu voor de keuze om de luchtafweer weg te halen bij het front om Kharkiv te beschermen. Dat heeft als risico dat Rusland makkelijker een grondaanval op de Oekraïense linies in kan zetten om vooruitgang te bereiken. Als de stad niet effectief verdedigd wordt, ontstaat het risico dat ze zelf wordt aangevallen. De Amerikaanse regering heeft nu ook een voorraad wapens naar Oekraïne gestuurd die het in de afgelopen tientallen jaren heeft buitgemaakt op pro-Iraanse milities in het Midden-Oosten. Dit moet als een noodgreep worden gezien.
De luchtafweer van Oekraïne en Israël vergeleken
Afgelopen weekend voerde Iran de aangekondigde rechtstreekse aanval op Israël uit. Naar eigen zeggen vanwege de Israëlische aanslag op het Iraans consulaat in Damascus op 1 april. De Iraanse aanval kwam zaterdagavond met bijna 300 drones en kruisraketten, waarvan er uiteindelijk ook een paar twee bases in Israël raakten. Israël werd op de proef gesteld. De Israëlische luchtafweer was een gecoördineerde actie van Israël, de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk en Jordanië.
Het opvallende en het wrange vanuit Oekraïens perspectief is dat een dergelijke schaal van Westerse luchtafweer nog niet aan Oekraïne is aangeboden. De Oekraïense regering vloekt om luchtafweer, ‘Patriots verdomme’, maar die komen niet.
Ik herinner eraan dat een paar weken vóór de inval van Rusland in Oekraïne (eind februari 2022) Israël een deal sloot met Rusland. Netanyahu wist meer militaire armslag af te dwingen bij Poetin voor de bestrijding van Iraanse invloed in Syrië. Rusland beheerst het luchtruim van Syrië. In ruil voor politieke (en militaire) Israëlische terughoudendheid in de oorlog in Oekraïne, kreeg de Israëlische luchtmacht meer speelruimte in het Syrische luchtruim om Hezbollah en pro-Iraanse milities te bestrijden. Nu is uiteindelijk ook Iran zelf aangevallen in zijn consulaat in de Syrische hoofdstuk Damascus.
De verwevenheid van de oorlog in Oekraïne en het Midden-Oosten gaat ook nu verder. Niet alleen levert Iran de drones aan Rusland die het ook afgelopen weekend heeft gebruikt, de Westerse grootmachten hebben met groot materiaal (bijvoorbeeld F-35's) Israël verdedigd. Mijn oorspronkelijke analyse dat de oorlog in Oekraïne lagen kent en tot steeds verdergaande botsingen tussen grootmachten leidt, tekent zich voor onze ogen af in een heel ander werelddeel.
Kerncentrale-complex Zaporisha aangevallen
De afgelopen tien dagen is tot twee keer toe een droneaanval uitgevoerd op het complex van de zes kernenergiecentrales van Zaporisha. De kerncentrales zijn ingenomen door Rusland dat daarmee in eigen energiebehoefte voorziet. Wie de dader is van de aanvallen, kan slechts worden geraden. Het aanvallen van kerncentrales is hoe dan ook zeer riskant en natuurlijk verboden volgens internationaal recht. Het IAEA, het internationaal atoomenergieagentschap, luidt daarom de noodklok over deze beschietingen. Eén keer werd het dak van ene kerncentrale door een drone geraakt en de tweede keer werd het trainingscentrum getroffen. Het escalatiegevaar van het stukschieten van een kerncentrale is gigantisch. Over de vraag waarom de onbekenden op de kerncentrales mikken, of waarom hun projectielen per ongeluk daar terecht komen kan enkel worden gespeculeerd.
Nederlandse steun aan Oekraïne
Het kabinet heeft besloten voor militaire steun aan Oekraïne 4 miljard vrij te maken voor de periode 2024-2026. Dat werd afgelopen vrijdag al aangekondigd, maar blijkt officieel uit de Voorjaarsnota. Zo kan Nederland de steun aan Oekraine onverminderd voortzetten. Naast extra geld voor Oekraïne krijgt Defensie er vanaf 2028 structureel € 500 miljoen bij. Deze middelen worden ingezet voor het versterken van de luchtverdediging en munitievoorraden.
Zwitserland waagt zich aan vredesconferentie
Dolph Kessler, ooit wethouder van Leeuwarden en tevens fotograaf met jarenlange ervaring in Oekraïne heeft de koe bij de horens gevat. Deze oorlog is niet meer te winnen, stelt Kessler. ‘Van een kernmacht kan dat per definitie niet. Oekraïne heeft inmiddels te weinig wapens. Daar zou Europa wat aan kunnen doen, maar uiteindelijk houdt dat een keer op. De bevolking wordt steeds meer oorlogsmoe.’ Kessler bepleit onderhandelingen voordat het nog erger wordt voor Oekraïne.
Of deze boodschap wortel schiet bij de binnenkort te houden onderhandelingen is de vraag. Feit is dat na vele maanden van voorbereiding, waarbij in januari nog werd geseind dat Rusland uitgenodigd zou worden, Zwitserland een vredesconferentie organiseert. Op 15 en 16 juni. De precieze agenda is nog niet bekend en wie de deelnemers worden ook nog niet. Tachtig tot honderd landen wordt gemeld. De waarschijnlijke inzet is de steun voor het tienpuntenplan van Zelensky. Daarover zijn al een aantal overlegronden gehouden en nu wordt het een grote show. Rusland heeft laten weten er niets voor te voelen.
Het is duidelijk dat de situatie aan de verschillende fronten, het landfront, het front in de Zwarte Zee maar ook de situatie in de Amerikaanse politiek als de internationale situatie van groot belang zijn voor het welslagen van de conferentie. Zwitserland beschouwt een overeen te komen vervolgconferentie al als een groot succes.
Tot 24 april op het Spui.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.
- De dood of de overwinning.
- Waar moet de luchtafweer precies naartoe?
- De luchtafweer van Oekraïne en Israël vergeleken.
- Aanval op kerncentrale-complex in Zaporisha.
- Nederlandse steun aan Oekraïne.
- Zwitserland waagt zich aan een vredesconferentie.
De dood of de overwinning
Winnen of sterven. Dat zijn nog de enige twee opties voor de Oekraïense militairen aan het front. Ze zullen niet meer worden afgelost, aldus de nieuwe mobilisatiewet die het Oekraïense parlement na maanden debat vaststelde met 283 van de 450 stemmen. Militairen aan het front mogen hun dienst niet beëindigen voor het einde van de oorlog.
Aanleiding voor een nieuwe mobilisatiewet was juist de klacht van frontsoldaten dat zij niet afgelost worden. Sommigen dienen al twee jaar aan het front zonder uitzicht op aflossing. In oktober zagen we openbare protesten gehouden van familieleden. De nieuwe wet komt niet tegemoet aan hun klachten. Het is de dood of de overwinning. Daarmee wordt een politieke tijdbom in werking gezet.
In de uiteindelijke versie van de wet was een groot aantal omstreden bepalingen om verplicht op te komen al geschrapt. De militaire dienst is impopulair geworden onder de bevolking. De wet is al maanden in behandeling en heeft als doel de massale dienstplichtontduiking door Oekraïense mannen tegen te werken. In de uiteindelijke versie moeten de mannen binnen twee maanden hun recente persoonsgegevens aan de autoriteiten doorgeven. Oorspronkelijk was sprake van straffen voor dienstplichtontduiking, die zijn uiteindelijk geschrapt. Intussen is er ook een plan om gevangenen de rest van hun gevangenisstraf te laten dienen in het leger.
In de uiteindelijke versie van de wet laat de Oekraïense regering het streven los om 500.000 nieuwe rekruten te werven. Hoeveel dat er nu moeten worden is niet bekendgemaakt. Eerder deze maand tekende Zelensky een decreet dat de dienstplichtleeftijd verlaagt van 27 naar 25 jaar.
De legerleiding sloeg alarm bij de behandeling van de wet. Generaal Sodol meldde het parlement dat hij dringend nieuwe mensen nodig heeft, de verhouding tussen het aantal Oekraïense en Russische militairen is nu één op tien. De verdedigingslinies worden nu met de laatste krachten vastgehouden.
Hiermee is de militaire dienst in Oekraïne een politieke tijdbom geworden. Het is maar de vraag of Oekraïense soldaten nog wel willen blijven vechten als ze geen uitzicht hebben op verlof en er bovendien geen perspectief is op voldoende wapens. President Zelensky moet de wet nog tekenen.
Waar moet de luchtafweer precies naartoe?
Rusland blijft stedelijke elektriciteitsvoorzieningen aanvallen. De stad Kharkiv wordt al weken bestookt met moeilijk te bestrijden zweefraketten en het gebrek aan effectieve luchtafweer blijkt hier. De regering van Oekraïne zegt dat ze nu 25 complete Patriotluchtafweerinstallaties nodig heeft. In de praktijk zijn het er nu maar drie. De patstelling in de Amerikaanse politiek verhindert dat deze hypermoderne systemen kunnen worden geleverd. De VS heeft overigens vorige week wel oude HAWK-systemen beloofd. Dat is een oud luchtafweersysteem dat bij lange na niet kan tippen aan de Patriot, maar wel een functie krijgt in het gelaagde luchtverdedigingssysteem van Oekraïne.
De Oekraïense legerleiding staat nu voor de keuze om de luchtafweer weg te halen bij het front om Kharkiv te beschermen. Dat heeft als risico dat Rusland makkelijker een grondaanval op de Oekraïense linies in kan zetten om vooruitgang te bereiken. Als de stad niet effectief verdedigd wordt, ontstaat het risico dat ze zelf wordt aangevallen. De Amerikaanse regering heeft nu ook een voorraad wapens naar Oekraïne gestuurd die het in de afgelopen tientallen jaren heeft buitgemaakt op pro-Iraanse milities in het Midden-Oosten. Dit moet als een noodgreep worden gezien.
De luchtafweer van Oekraïne en Israël vergeleken
Afgelopen weekend voerde Iran de aangekondigde rechtstreekse aanval op Israël uit. Naar eigen zeggen vanwege de Israëlische aanslag op het Iraans consulaat in Damascus op 1 april. De Iraanse aanval kwam zaterdagavond met bijna 300 drones en kruisraketten, waarvan er uiteindelijk ook een paar twee bases in Israël raakten. Israël werd op de proef gesteld. De Israëlische luchtafweer was een gecoördineerde actie van Israël, de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk en Jordanië.
Het opvallende en het wrange vanuit Oekraïens perspectief is dat een dergelijke schaal van Westerse luchtafweer nog niet aan Oekraïne is aangeboden. De Oekraïense regering vloekt om luchtafweer, ‘Patriots verdomme’, maar die komen niet.
Ik herinner eraan dat een paar weken vóór de inval van Rusland in Oekraïne (eind februari 2022) Israël een deal sloot met Rusland. Netanyahu wist meer militaire armslag af te dwingen bij Poetin voor de bestrijding van Iraanse invloed in Syrië. Rusland beheerst het luchtruim van Syrië. In ruil voor politieke (en militaire) Israëlische terughoudendheid in de oorlog in Oekraïne, kreeg de Israëlische luchtmacht meer speelruimte in het Syrische luchtruim om Hezbollah en pro-Iraanse milities te bestrijden. Nu is uiteindelijk ook Iran zelf aangevallen in zijn consulaat in de Syrische hoofdstuk Damascus.
De verwevenheid van de oorlog in Oekraïne en het Midden-Oosten gaat ook nu verder. Niet alleen levert Iran de drones aan Rusland die het ook afgelopen weekend heeft gebruikt, de Westerse grootmachten hebben met groot materiaal (bijvoorbeeld F-35's) Israël verdedigd. Mijn oorspronkelijke analyse dat de oorlog in Oekraïne lagen kent en tot steeds verdergaande botsingen tussen grootmachten leidt, tekent zich voor onze ogen af in een heel ander werelddeel.
Kerncentrale-complex Zaporisha aangevallen
De afgelopen tien dagen is tot twee keer toe een droneaanval uitgevoerd op het complex van de zes kernenergiecentrales van Zaporisha. De kerncentrales zijn ingenomen door Rusland dat daarmee in eigen energiebehoefte voorziet. Wie de dader is van de aanvallen, kan slechts worden geraden. Het aanvallen van kerncentrales is hoe dan ook zeer riskant en natuurlijk verboden volgens internationaal recht. Het IAEA, het internationaal atoomenergieagentschap, luidt daarom de noodklok over deze beschietingen. Eén keer werd het dak van ene kerncentrale door een drone geraakt en de tweede keer werd het trainingscentrum getroffen. Het escalatiegevaar van het stukschieten van een kerncentrale is gigantisch. Over de vraag waarom de onbekenden op de kerncentrales mikken, of waarom hun projectielen per ongeluk daar terecht komen kan enkel worden gespeculeerd.
Nederlandse steun aan Oekraïne
Het kabinet heeft besloten voor militaire steun aan Oekraïne 4 miljard vrij te maken voor de periode 2024-2026. Dat werd afgelopen vrijdag al aangekondigd, maar blijkt officieel uit de Voorjaarsnota. Zo kan Nederland de steun aan Oekraine onverminderd voortzetten. Naast extra geld voor Oekraïne krijgt Defensie er vanaf 2028 structureel € 500 miljoen bij. Deze middelen worden ingezet voor het versterken van de luchtverdediging en munitievoorraden.
Zwitserland waagt zich aan vredesconferentie
Dolph Kessler, ooit wethouder van Leeuwarden en tevens fotograaf met jarenlange ervaring in Oekraïne heeft de koe bij de horens gevat. Deze oorlog is niet meer te winnen, stelt Kessler. ‘Van een kernmacht kan dat per definitie niet. Oekraïne heeft inmiddels te weinig wapens. Daar zou Europa wat aan kunnen doen, maar uiteindelijk houdt dat een keer op. De bevolking wordt steeds meer oorlogsmoe.’ Kessler bepleit onderhandelingen voordat het nog erger wordt voor Oekraïne.
Of deze boodschap wortel schiet bij de binnenkort te houden onderhandelingen is de vraag. Feit is dat na vele maanden van voorbereiding, waarbij in januari nog werd geseind dat Rusland uitgenodigd zou worden, Zwitserland een vredesconferentie organiseert. Op 15 en 16 juni. De precieze agenda is nog niet bekend en wie de deelnemers worden ook nog niet. Tachtig tot honderd landen wordt gemeld. De waarschijnlijke inzet is de steun voor het tienpuntenplan van Zelensky. Daarover zijn al een aantal overlegronden gehouden en nu wordt het een grote show. Rusland heeft laten weten er niets voor te voelen.
Het is duidelijk dat de situatie aan de verschillende fronten, het landfront, het front in de Zwarte Zee maar ook de situatie in de Amerikaanse politiek als de internationale situatie van groot belang zijn voor het welslagen van de conferentie. Zwitserland beschouwt een overeen te komen vervolgconferentie al als een groot succes.
Tot 24 april op het Spui.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.