De week van 28 juni tot 4 juliEr is een hoop gebeurd in de afgelopen week. Veel ontwikkelingen verdiepen en escaleren de oorlog. De volgende punten.
1. Het front in oost en zuid-Oekraïne 2. Bewapening van Oekraïne 3. De voedselblokkade en de mijnvegers 4. De uitbreiding van de NAVO 5. Turkije en de Koerden 6. De F-35 7. Slotopmerking over gas. Guido van Leemput presenteerde deze stand van zaken tijdens de vredesactie op 4 juli 2022 tijdens de 18e vredesactie op het Museumplein. |
|
1. Het front
De provincie Loehansk is afgelopen weekend volledig in Russische handen gevallen. Ook de stad Lysychansk is gevallen. De Russen zijn nu beschietingen op de stad Slovjansk begonnen. Als zij deze stad en Kramatorsk innemen dan hebben ze de hele Donbas veroverd. De vraag is hoe lang dát gaat duren. En of het dan genoeg is.
In de Zwarte Zee vinden voortdurend zeeslagjes en wederzijdse aanvallen plaats. Als je de kaart voor de geest kunt halen is bijna de hele Oekraïense kust in handen van Rusland. Nog een korte strook rond de stad Odessa is in Oekraïense handen. De havens en haventjes in die strook, waaronder die van Odessa zijn geblokkeerd door zowel de Russische marine als door Oekraïense zeemijnen die een Russische inval over zee moeten voorkomen. Bovendien bezette de Russische marine een eilandje in de Zwarte Zee, Slangeneiland genaamd, op zo’n 30km kust en 100km van de stad Odessa. Als gevolg van de verkregen wapens (met name de Harpoon-raketten) heeft Oekraïne een aanval op de radarinstallaties en de antiraketsystemen van dat eiland gedaan. Slangeneiland is opgegeven door Rusland.
2. De bewapening
Dit voorval geeft aan dat verbeterde wapens uit het Westen de krijgskansen kúnnen doen keren. Daarbij zijn zeker twee vragen belangrijk. Is het voldoende en komen de betere wapens op tijd?
Ik maakte vorige week al melding van geruchten in de Duitse pers dat Duitsland meer pantserhouwitsers zou willen geven aan Oekraïne. Maar dan moest een ander land meedoen. Nederland heeft besloten nu óók drie extra houwitsers te geven. Het gevolg is dat vervanging van houwitsers die in voorraad staan in Nederland tot een aanpassingsprogramma van een jaar leidt. Dat programma is nodig om de kanonnen helemaal operationeel te maken. Dus een jaar lang beschikt de Nederlandse landmacht over drie houwitsers minder. Landmacht-officieren protesteren hiertegen via hun politieke vertegenwoordigers aan de rechterkant in de Kamer.
President Zelensky wil dat Oekraïne wapens ter waarde van in totaal 5 miljard per máánd nodig heeft om het eerste doel, het terugdringen van Russische troepen tot de grens van 23 februari, mogelijk te maken. Overigens de VS hebben op dit moment een voorraad ter waarde van 54 miljard gegeven, sinds februari….
Mijn conclusie: De situatie met de nieuwe wapens kan lichtpuntjes voor Oekraïne opleveren, maar verlengt de oorlog en vertraagt diplomatie.
3. Wapens en hongernood
Nederland heeft nu een zeer algemeen aanbod van enkele mijnenvegers (onduidelijk is hoeveel) gedaan aan Turkije om te helpen de zeemijnen in de Zwarte Zee te ruimen. Dat wordt gerechtvaardigd door de noodzaak van een voedselcorridor uit Oekraïne. De ontruiming van Slangeneiland zou dat kunnen vergemakkelijken. Feit is dat Turkije de NAVO-schepen niet door de Bosporus mogen passeren. Daarom het aanbod van Nederland aan Turkije. Mijnenvegen bij het opruimen van zeemijnen is alleen mogelijk als het veilig genoeg is rond de Oekraïense kust.
Het is dus helemaal niet zeker dat dit gebeuren zal, maar Rutte en Ollongren hebben het aanbod openbaar gemaakt met een andere strategische reden. Geen hongersnood in Afrika want dan riskeren we een immigratiestroom…
Dat is het botte eigen belang, laat staan het belang van massa’s Afrikanen die honger zullen lijden. Het is een bewijs van de internationale escalatie van de oorlog. Dat is laat ingezien in het Westen en hoogstwaarschijnlijk al lang bedacht in Rusland. Een extra reden voor meer diplomatie om de oorlog te beëindigen.
4. Uitbreiding van de NAVO
Vorige week was de grote NAVO-top waar het aantal leden van 30 naar 32 is uitgebreid. En niet met de minste landen. Zweden en Finland waren de kampioenen van de naoorlogse sociaaldemocratische neutraliteitspolitiek. Nu vormt Finland een lange directe grens van 1300km. Dat betekent dat het noorden van Europa aan zwaarte wint voor wat betreft politieke spanningen met Rusland. Dat komt natuurlijk ook doordat de Oostzee een Westerse binnenzee wordt. Ondanks het feit dat de Russische exclave Kaliningrad ook aan de Oostzee ligt.
De crisis met Kaliningrad, dat direct is aangepakt door Litouwen met de uitvoering van de EU-sanctiepakketten, leek even te betijen. Ik meldde al dat Rusland als gevolg van de sancties kernwapens deelt met Wit-Rusland en dat er vorige week een cyberaanval op Litouwen was. Door onbekenden natuurlijk, maar toch. De EU–commissie heeft gemeld dat het wil de-escaleren over Kaliningrad. Maar… Litouwen wil dat niet. Wordt vervolgd.
Op het nieuwe concept dat de NAVO vorige week heeft vastgesteld, kom ik misschien weleens terug, hier van belang is dat het het plan is om de NAVO-troepen te versterken naar zo’n 350.00 man. Er is een nieuw ijzeren gordijn in aanbouw.
In feite gaat het afgezien van de ellende voor de Oekraïense bevolking om twee politieke nederlagen in een klap. De eerste is voor Rusland dat een enorme uitbreiding van de NAVO krijgt. Het is nota bene een, zowat allesverzengende, oorlog begonnen om te voorkomen dat Oekraïne lid wordt. Nu worden Finland en Zweden lid.
Ten tweede is het ook een nederlaag voor de bevolking van Europa dat met een dure en gevaarlijke militarisering en een dreigende economische crisis zit opgescheept.
Begin vorige week heeft de EU besloten Oekraïne toe te laten als kandidaat-lid. Als de procedures worden geëerbiedigd zal het nog heel veel jaren duren voordat Oekraïne lid is.
Mag ik als lichtpuntje wel wijzen op de conferentie van de VN vorige week in Wenen. Daar werd de voortgang van de versterking van het verdrag tot een verbod op kernwapens besproken. Inmiddels zijn er 66 landen in de wereld die verklaren geen kernwapens op hun grondgebied te willen. Voor de goede orde. Dit verdrag is bindend volgens internationaal recht. Nederland wil niet tekenen omdat het in strijd zou zijn met de NAVO-politiek van nucleaire afschrikking.
(Tussen twee haakjes herinner ik jullie eraan dat vorige week vier F-35-toestellen op Volkel zijn aangekomen. Daar krijgen ze een kernwapentaak. De bijbehorende kernbom wordt in de komende twee jaar nagestuurd.)
5. Turkije en de Koerden
Voor wie het zeker een nederlaag is, zijn de Koerden. Die hadden nog niets met de oorlog in Oekraïne te maken, maar ook hier zie je escalatie. Want behalve dat de VS 40 nieuwe F-16’s aan Turkije heeft beloofd én de modernisering van 80-stuks ‘oude’ F-16s in ruil voor het toelaten van Zweden en Finland, moesten deze landen ook hun impliciete steun aan de Koerdische zaak laten vallen. Op welke termijn deze afspraken concreet worden uitgewerkt is niet duidelijk. Er ligt hier nog veel stof voor conflict. Het Koerdische instituut in Brussel liet een verklaring uitgaan. Ik citeer: ‘Koerden in ruil voor NAVO-lidmaatschap! Hoe weerzinwekkend kan geopolitiek zijn?’ schreef het. ‘De zogenaamde democratische lidstaten van de NAVO zijn gezwicht voor dictatoriaal Turkije.
In het memorandum dat Turkije, Zweden en Finland gisteren hebben ondertekend staat dat beide Scandinavische landen de PKK als een terroristische organisatie erkennen. Iets wat die landen voordien steeds hebben geweigerd om te doen. Ze passen daar zelfs hun nationale wetgeving voor aan. Finland en Zweden bevestigen dat ze het wapenembargo tegen Turkije laten vallen. In de toekomst zal de wapenlevering uit Finland en Zweden plaatsvinden "in overeenstemming met de solidariteit binnen het bondgenootschap". Intussen gaan de Turkse aanvallen in Noord-Irak en Noordoost-Syrië gewoon verder. Mogen we dit staatsterrorisme noemen?’
6. F-35 dingen
Nog een vorm van escalatie. Vanmiddag, maandag 4 juli, heeft de Tweede Kamer besloten om een bedrag van 1 miljard en 95 miljoen uit te geven voor de spoedaanschaf van zes extra F-35’s en vier Reaper-drones. De spoed werd verklaard door de drukte van bestellingen voor Lockheed Martin en de krapte in de aanvoer van materialen. Als we nu niet bestellen komen we te laat. Natuurlijk kan dit ook later, maar de regering maakt van de gelegenheid gebruik om snel verder te militariseren.
Gas
Tot slot wil ik melden dat Nederland er niet in zal slagen de gasvoorraden voor de komende winter op voldoende peil te brengen. Zaterdag bleek in een uitvoerig artikel in NRC Handelsblad dat Gazprom zijn deel van de voorraadvelden niet wil vullen.
Als tweede slot constateer ik dat de oorlog internationaliseert en verdiept. Grote delen van de wereld worden geraakt en meegesleept.
Tot volgende week.
Guido van Leemput is fractiemedewerker van de SP in de Tweede Kamer en mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief
De provincie Loehansk is afgelopen weekend volledig in Russische handen gevallen. Ook de stad Lysychansk is gevallen. De Russen zijn nu beschietingen op de stad Slovjansk begonnen. Als zij deze stad en Kramatorsk innemen dan hebben ze de hele Donbas veroverd. De vraag is hoe lang dát gaat duren. En of het dan genoeg is.
In de Zwarte Zee vinden voortdurend zeeslagjes en wederzijdse aanvallen plaats. Als je de kaart voor de geest kunt halen is bijna de hele Oekraïense kust in handen van Rusland. Nog een korte strook rond de stad Odessa is in Oekraïense handen. De havens en haventjes in die strook, waaronder die van Odessa zijn geblokkeerd door zowel de Russische marine als door Oekraïense zeemijnen die een Russische inval over zee moeten voorkomen. Bovendien bezette de Russische marine een eilandje in de Zwarte Zee, Slangeneiland genaamd, op zo’n 30km kust en 100km van de stad Odessa. Als gevolg van de verkregen wapens (met name de Harpoon-raketten) heeft Oekraïne een aanval op de radarinstallaties en de antiraketsystemen van dat eiland gedaan. Slangeneiland is opgegeven door Rusland.
2. De bewapening
Dit voorval geeft aan dat verbeterde wapens uit het Westen de krijgskansen kúnnen doen keren. Daarbij zijn zeker twee vragen belangrijk. Is het voldoende en komen de betere wapens op tijd?
Ik maakte vorige week al melding van geruchten in de Duitse pers dat Duitsland meer pantserhouwitsers zou willen geven aan Oekraïne. Maar dan moest een ander land meedoen. Nederland heeft besloten nu óók drie extra houwitsers te geven. Het gevolg is dat vervanging van houwitsers die in voorraad staan in Nederland tot een aanpassingsprogramma van een jaar leidt. Dat programma is nodig om de kanonnen helemaal operationeel te maken. Dus een jaar lang beschikt de Nederlandse landmacht over drie houwitsers minder. Landmacht-officieren protesteren hiertegen via hun politieke vertegenwoordigers aan de rechterkant in de Kamer.
President Zelensky wil dat Oekraïne wapens ter waarde van in totaal 5 miljard per máánd nodig heeft om het eerste doel, het terugdringen van Russische troepen tot de grens van 23 februari, mogelijk te maken. Overigens de VS hebben op dit moment een voorraad ter waarde van 54 miljard gegeven, sinds februari….
Mijn conclusie: De situatie met de nieuwe wapens kan lichtpuntjes voor Oekraïne opleveren, maar verlengt de oorlog en vertraagt diplomatie.
3. Wapens en hongernood
Nederland heeft nu een zeer algemeen aanbod van enkele mijnenvegers (onduidelijk is hoeveel) gedaan aan Turkije om te helpen de zeemijnen in de Zwarte Zee te ruimen. Dat wordt gerechtvaardigd door de noodzaak van een voedselcorridor uit Oekraïne. De ontruiming van Slangeneiland zou dat kunnen vergemakkelijken. Feit is dat Turkije de NAVO-schepen niet door de Bosporus mogen passeren. Daarom het aanbod van Nederland aan Turkije. Mijnenvegen bij het opruimen van zeemijnen is alleen mogelijk als het veilig genoeg is rond de Oekraïense kust.
Het is dus helemaal niet zeker dat dit gebeuren zal, maar Rutte en Ollongren hebben het aanbod openbaar gemaakt met een andere strategische reden. Geen hongersnood in Afrika want dan riskeren we een immigratiestroom…
Dat is het botte eigen belang, laat staan het belang van massa’s Afrikanen die honger zullen lijden. Het is een bewijs van de internationale escalatie van de oorlog. Dat is laat ingezien in het Westen en hoogstwaarschijnlijk al lang bedacht in Rusland. Een extra reden voor meer diplomatie om de oorlog te beëindigen.
4. Uitbreiding van de NAVO
Vorige week was de grote NAVO-top waar het aantal leden van 30 naar 32 is uitgebreid. En niet met de minste landen. Zweden en Finland waren de kampioenen van de naoorlogse sociaaldemocratische neutraliteitspolitiek. Nu vormt Finland een lange directe grens van 1300km. Dat betekent dat het noorden van Europa aan zwaarte wint voor wat betreft politieke spanningen met Rusland. Dat komt natuurlijk ook doordat de Oostzee een Westerse binnenzee wordt. Ondanks het feit dat de Russische exclave Kaliningrad ook aan de Oostzee ligt.
De crisis met Kaliningrad, dat direct is aangepakt door Litouwen met de uitvoering van de EU-sanctiepakketten, leek even te betijen. Ik meldde al dat Rusland als gevolg van de sancties kernwapens deelt met Wit-Rusland en dat er vorige week een cyberaanval op Litouwen was. Door onbekenden natuurlijk, maar toch. De EU–commissie heeft gemeld dat het wil de-escaleren over Kaliningrad. Maar… Litouwen wil dat niet. Wordt vervolgd.
Op het nieuwe concept dat de NAVO vorige week heeft vastgesteld, kom ik misschien weleens terug, hier van belang is dat het het plan is om de NAVO-troepen te versterken naar zo’n 350.00 man. Er is een nieuw ijzeren gordijn in aanbouw.
In feite gaat het afgezien van de ellende voor de Oekraïense bevolking om twee politieke nederlagen in een klap. De eerste is voor Rusland dat een enorme uitbreiding van de NAVO krijgt. Het is nota bene een, zowat allesverzengende, oorlog begonnen om te voorkomen dat Oekraïne lid wordt. Nu worden Finland en Zweden lid.
Ten tweede is het ook een nederlaag voor de bevolking van Europa dat met een dure en gevaarlijke militarisering en een dreigende economische crisis zit opgescheept.
Begin vorige week heeft de EU besloten Oekraïne toe te laten als kandidaat-lid. Als de procedures worden geëerbiedigd zal het nog heel veel jaren duren voordat Oekraïne lid is.
Mag ik als lichtpuntje wel wijzen op de conferentie van de VN vorige week in Wenen. Daar werd de voortgang van de versterking van het verdrag tot een verbod op kernwapens besproken. Inmiddels zijn er 66 landen in de wereld die verklaren geen kernwapens op hun grondgebied te willen. Voor de goede orde. Dit verdrag is bindend volgens internationaal recht. Nederland wil niet tekenen omdat het in strijd zou zijn met de NAVO-politiek van nucleaire afschrikking.
(Tussen twee haakjes herinner ik jullie eraan dat vorige week vier F-35-toestellen op Volkel zijn aangekomen. Daar krijgen ze een kernwapentaak. De bijbehorende kernbom wordt in de komende twee jaar nagestuurd.)
5. Turkije en de Koerden
Voor wie het zeker een nederlaag is, zijn de Koerden. Die hadden nog niets met de oorlog in Oekraïne te maken, maar ook hier zie je escalatie. Want behalve dat de VS 40 nieuwe F-16’s aan Turkije heeft beloofd én de modernisering van 80-stuks ‘oude’ F-16s in ruil voor het toelaten van Zweden en Finland, moesten deze landen ook hun impliciete steun aan de Koerdische zaak laten vallen. Op welke termijn deze afspraken concreet worden uitgewerkt is niet duidelijk. Er ligt hier nog veel stof voor conflict. Het Koerdische instituut in Brussel liet een verklaring uitgaan. Ik citeer: ‘Koerden in ruil voor NAVO-lidmaatschap! Hoe weerzinwekkend kan geopolitiek zijn?’ schreef het. ‘De zogenaamde democratische lidstaten van de NAVO zijn gezwicht voor dictatoriaal Turkije.
In het memorandum dat Turkije, Zweden en Finland gisteren hebben ondertekend staat dat beide Scandinavische landen de PKK als een terroristische organisatie erkennen. Iets wat die landen voordien steeds hebben geweigerd om te doen. Ze passen daar zelfs hun nationale wetgeving voor aan. Finland en Zweden bevestigen dat ze het wapenembargo tegen Turkije laten vallen. In de toekomst zal de wapenlevering uit Finland en Zweden plaatsvinden "in overeenstemming met de solidariteit binnen het bondgenootschap". Intussen gaan de Turkse aanvallen in Noord-Irak en Noordoost-Syrië gewoon verder. Mogen we dit staatsterrorisme noemen?’
6. F-35 dingen
Nog een vorm van escalatie. Vanmiddag, maandag 4 juli, heeft de Tweede Kamer besloten om een bedrag van 1 miljard en 95 miljoen uit te geven voor de spoedaanschaf van zes extra F-35’s en vier Reaper-drones. De spoed werd verklaard door de drukte van bestellingen voor Lockheed Martin en de krapte in de aanvoer van materialen. Als we nu niet bestellen komen we te laat. Natuurlijk kan dit ook later, maar de regering maakt van de gelegenheid gebruik om snel verder te militariseren.
Gas
Tot slot wil ik melden dat Nederland er niet in zal slagen de gasvoorraden voor de komende winter op voldoende peil te brengen. Zaterdag bleek in een uitvoerig artikel in NRC Handelsblad dat Gazprom zijn deel van de voorraadvelden niet wil vullen.
Als tweede slot constateer ik dat de oorlog internationaliseert en verdiept. Grote delen van de wereld worden geraakt en meegesleept.
Tot volgende week.
Guido van Leemput is fractiemedewerker van de SP in de Tweede Kamer en mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief