De groeiende macht van de handelaren des doodsWe staan hier nu meer dan drie maanden elke maandagavond. Met vooral veel verhalen over geweld, dood, verwoesting, een oorlog die voortduurt. We zijn stil, delen emoties, laten protest horen.
Er zijn echter ook plekken waar feest gevierd wordt omdat het oorlog is. De directiekamers van wapenfabrikanten bijvoorbeeld. Daar worden de winsten geteld. Aandelenprijzen schieten de lucht in. Deze oorlog komt de industrie echt ontzettend goed uit, en dat draait om meer dan het extra geld dat nu in krijgsmachten gestoken wordt. Mark Akkerman heeft deze inleiding gehouden tijdens de actie op het Museumplein op 11 juli 2022. |
|
In vogelvlucht: 8 manieren waarop de wapenindustrie profiteert van deze oorlog:
1. De wapenleveringen aan Oekraïne
De meningen daarover zijn, helaas ook binnen links, verdeeld. Wat zeker is, is dat vooral het doorgaan met leveringen gunstig is voor de wapenindustrie. Waar diverse landen eerst overtollig materieel vanuit de eigen krijgsmachten aan Oekraïne schonken, zitten we nu in de fase dat wapens of nog wel uit eigen voorraden geleverd worden, maar dan snel vervangen moeten worden. Of ze worden direct gekocht om aan Oekraïne te leveren.
Het Nederlandse Ministerie van Defensie richtte kort na de start van de oorlog al samen met de lobby-organisatie van de Nederlandse wapenindustrie een 'Steunpunt Oekraïne' op om wapenbedrijven te helpen met leveranties aan Oekraïne. Daarnaast begint Oekraïne zelf, naast de vele donaties, ook weer nieuwe contracten voor wapenaankopen af te sluiten.
2. Hoe de oorlog doorwerkt op de internationale wapenmarkt
Landen die nog beschikken over oude Russische of Sovjet-wapens willen daar bijvoorbeeld van af, omdat ze geen noodzakelijk onderhoud door Russische wapenbedrijven meer willen. Die wapens worden dan verkocht aan landen die nog wel goede banden met Rusland onderhouden. Zo wordt de toch al weinig transparante tweedehandsmarkt voor wapens verder gevoed, met allerlei schimmige transacties en dubieuze leveringen tot gevolg. En de wapens die weggedaan worden moeten ook weer vervangen worden. Ook daarvoor kloppen staten vooral aan bij Amerikaanse en Europese wapenbedrijven.
3. De stijgende militaire budgetten
Vooral in westerse landen worden draconische hoeveelheden extra geld in het militaire apparaat gestoken, met name in wapenaankopen. Volgens schattingen van de Europese Commissie gaan EU-landen in ieder geval €200 miljard extra aan wapens besteden in de komende paar jaar. Vele landen publiceerden lange boodschappenlijsten met talloze nieuwe wapens. Een aantal zijn hier de afgelopen weken ook al benoemd, zoals de Nederlandse besluiten om meer F35-gevechtsvliegtuigen en Reaper-drones aan te schaffen.
Ik herhaal hierbij nog maar eens dat de NAVO en de EU al vele malen meer geld aan defensie uitgeven dan Rusland. NAVO-landen gezamenlijk gaven vorig jaar zo'n 18 maal meer uit dan Rusland, EU-landen bijna vier keer.
4. Ook EU steunt de Europese wapenindustrie
Er is een fonds van €500 miljoen ingesteld om gezamenlijke aankopen door lidstaten te stimuleren. En er gaat meer geld in al bestaande fondsen gestoken worden. Zoals in het Europees Defensiefonds, dat al €8 miljard beschikbaar had voor militair onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe wapens. En in de Europese Vredesfaciliteit, die ondanks de mooie naam onder meer gebruikt wordt om wapendonaties aan niet-EU-landen te financieren, en al ruimschoots gebruikt is voor leveranties aan Oekraïne. Recent stelde ook de Europese Investeringsbank een nieuw miljardenpakket beschikbaar voor onderzoek door de wapenindustrie.
5. Wapenbedrijven zijn opeens de 'good guys'
Wapenbedrijven kunnen zichzelf presenteren als de enigen die de middelen kunnen leveren om het kwaad te bestrijden. Dit heeft op meerdere vlakken gevolgen. Het leidt er bijvoorbeeld toe dat autoriteiten wapenbedrijven steeds meer als partners gaan zien, die ook bij beleidsvorming betrokken worden. Dit is een voortgaand proces. Zo mochten al 50 Nederlandse wapenbedrijven input leveren voor de Defensievisie 2035 die vorig najaar werd gepresenteerd. En kregen grote Europese wapenbedrijven een permanente dialooggroep met de Europese Commissie. En dat is te merken: autoriteiten omarmen vertegenwoordigers van de wapenindustrie als experts, maar die zorgen er zelf vooral goed voor hun eigen economische belangen naar voren te schuiven.
6. Wapenproductie als duurzame investering
Het 'good guys'-verhaal komt de wapenindustrie goed uit in de discussie of wapenproductie gezien moet worden als een duurzame investering. Op Europees niveau woedt een debat over de zogenaamde 'taxonomie', over de vraag wat als duurzaam gezien moet worden. Geen zinnig mens zal wapens daaronder scharen, die zijn bedoeld om dood en verderf te zaaien en plegen zowel bij productie als gebruik ook een enorme aanslag op het milieu. Maar de wapenlobby weet het zo te draaien dat 'militaire veiligheid' een voorwaarde voor 'duurzaamheid' is, en dus in zichzelf ook 'duurzaam'.
7. Er wordt gemorreld aan beperkingen op wapenexport
Soms heel direct. Zo heffen Zweden en Finland hun stop op wapenleveringen aan Turkije op, om NAVO-lid te kunnen worden. Vaker indirect. Zowel op Europees niveau als in Nederland liggen voorstellen op tafel om leveringen van wapenonderdelen binnen de EU grotendeels vrij te geven. Het land dat vervolgens het wapen dat met deze onderdelen is samengesteld naar een land buiten de EU exporteert, mag hier dan alleen over beschikken. Voorheen moesten ook de landen waar de onderdelen vandaan komen toestemming geven. Als dat niet meer hoeft is het voorspelbaar dat wapens steeds meer samengesteld gaan worden in landen met de meest soepele exportwetgeving, zoals Frankrijk. Europese wapens voeden al decennia wereldwijd oorlogen en onderdrukking. Dat zal zo alleen maar erger worden.
8. De enige belemmering zijn sancties en boycots
Een van de weinige nadelen van de oorlog voor de wapenindustrie liggen in sancties en boycots. Aan de ene kant belemmeren deze exporten naar Rusland en Wit-Rusland. Ook van niet-militaire goederen, de meeste wapenbedrijven zijn ook op de civiele markt actief. En aan de andere kant kunnen ze leiden tot een tekort aan grondstoffen, die onder meer uit Rusland en Wit-Rusland betrokken worden. Maar ook hier komt de EU te hulp. Kort na de start van de oorlog werd een nieuw plan gelanceerd om de toegang tot 'critical raw materials', expliciet ook voor de wapenindustrie, te garanderen.
De oorlog is nog lang niet voorbij, helaas. Maar ook als die op een dag beëindigd is, zullen de gevolgen in beleid en budgetten veel langer te merken zijn. Voor de wapenindustrie is dit een cruciale tijd om meer geld, steun en soepelere regelgeving binnen te slepen. Er liggen honderden miljarden euro's extra in het verschiet.
Wie zich inzet tegen oorlog, voor vrede, kan niet om de rol van de wapenindustrie heen in het bevorderen van conflicten en in het eenzijdig zoeken naar militaire oplossingen. Actie voor vrede betekent kortom ook in actie komen tegen de groeiende macht van de handelaren des doods.
1. De wapenleveringen aan Oekraïne
De meningen daarover zijn, helaas ook binnen links, verdeeld. Wat zeker is, is dat vooral het doorgaan met leveringen gunstig is voor de wapenindustrie. Waar diverse landen eerst overtollig materieel vanuit de eigen krijgsmachten aan Oekraïne schonken, zitten we nu in de fase dat wapens of nog wel uit eigen voorraden geleverd worden, maar dan snel vervangen moeten worden. Of ze worden direct gekocht om aan Oekraïne te leveren.
Het Nederlandse Ministerie van Defensie richtte kort na de start van de oorlog al samen met de lobby-organisatie van de Nederlandse wapenindustrie een 'Steunpunt Oekraïne' op om wapenbedrijven te helpen met leveranties aan Oekraïne. Daarnaast begint Oekraïne zelf, naast de vele donaties, ook weer nieuwe contracten voor wapenaankopen af te sluiten.
2. Hoe de oorlog doorwerkt op de internationale wapenmarkt
Landen die nog beschikken over oude Russische of Sovjet-wapens willen daar bijvoorbeeld van af, omdat ze geen noodzakelijk onderhoud door Russische wapenbedrijven meer willen. Die wapens worden dan verkocht aan landen die nog wel goede banden met Rusland onderhouden. Zo wordt de toch al weinig transparante tweedehandsmarkt voor wapens verder gevoed, met allerlei schimmige transacties en dubieuze leveringen tot gevolg. En de wapens die weggedaan worden moeten ook weer vervangen worden. Ook daarvoor kloppen staten vooral aan bij Amerikaanse en Europese wapenbedrijven.
3. De stijgende militaire budgetten
Vooral in westerse landen worden draconische hoeveelheden extra geld in het militaire apparaat gestoken, met name in wapenaankopen. Volgens schattingen van de Europese Commissie gaan EU-landen in ieder geval €200 miljard extra aan wapens besteden in de komende paar jaar. Vele landen publiceerden lange boodschappenlijsten met talloze nieuwe wapens. Een aantal zijn hier de afgelopen weken ook al benoemd, zoals de Nederlandse besluiten om meer F35-gevechtsvliegtuigen en Reaper-drones aan te schaffen.
Ik herhaal hierbij nog maar eens dat de NAVO en de EU al vele malen meer geld aan defensie uitgeven dan Rusland. NAVO-landen gezamenlijk gaven vorig jaar zo'n 18 maal meer uit dan Rusland, EU-landen bijna vier keer.
4. Ook EU steunt de Europese wapenindustrie
Er is een fonds van €500 miljoen ingesteld om gezamenlijke aankopen door lidstaten te stimuleren. En er gaat meer geld in al bestaande fondsen gestoken worden. Zoals in het Europees Defensiefonds, dat al €8 miljard beschikbaar had voor militair onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe wapens. En in de Europese Vredesfaciliteit, die ondanks de mooie naam onder meer gebruikt wordt om wapendonaties aan niet-EU-landen te financieren, en al ruimschoots gebruikt is voor leveranties aan Oekraïne. Recent stelde ook de Europese Investeringsbank een nieuw miljardenpakket beschikbaar voor onderzoek door de wapenindustrie.
5. Wapenbedrijven zijn opeens de 'good guys'
Wapenbedrijven kunnen zichzelf presenteren als de enigen die de middelen kunnen leveren om het kwaad te bestrijden. Dit heeft op meerdere vlakken gevolgen. Het leidt er bijvoorbeeld toe dat autoriteiten wapenbedrijven steeds meer als partners gaan zien, die ook bij beleidsvorming betrokken worden. Dit is een voortgaand proces. Zo mochten al 50 Nederlandse wapenbedrijven input leveren voor de Defensievisie 2035 die vorig najaar werd gepresenteerd. En kregen grote Europese wapenbedrijven een permanente dialooggroep met de Europese Commissie. En dat is te merken: autoriteiten omarmen vertegenwoordigers van de wapenindustrie als experts, maar die zorgen er zelf vooral goed voor hun eigen economische belangen naar voren te schuiven.
6. Wapenproductie als duurzame investering
Het 'good guys'-verhaal komt de wapenindustrie goed uit in de discussie of wapenproductie gezien moet worden als een duurzame investering. Op Europees niveau woedt een debat over de zogenaamde 'taxonomie', over de vraag wat als duurzaam gezien moet worden. Geen zinnig mens zal wapens daaronder scharen, die zijn bedoeld om dood en verderf te zaaien en plegen zowel bij productie als gebruik ook een enorme aanslag op het milieu. Maar de wapenlobby weet het zo te draaien dat 'militaire veiligheid' een voorwaarde voor 'duurzaamheid' is, en dus in zichzelf ook 'duurzaam'.
7. Er wordt gemorreld aan beperkingen op wapenexport
Soms heel direct. Zo heffen Zweden en Finland hun stop op wapenleveringen aan Turkije op, om NAVO-lid te kunnen worden. Vaker indirect. Zowel op Europees niveau als in Nederland liggen voorstellen op tafel om leveringen van wapenonderdelen binnen de EU grotendeels vrij te geven. Het land dat vervolgens het wapen dat met deze onderdelen is samengesteld naar een land buiten de EU exporteert, mag hier dan alleen over beschikken. Voorheen moesten ook de landen waar de onderdelen vandaan komen toestemming geven. Als dat niet meer hoeft is het voorspelbaar dat wapens steeds meer samengesteld gaan worden in landen met de meest soepele exportwetgeving, zoals Frankrijk. Europese wapens voeden al decennia wereldwijd oorlogen en onderdrukking. Dat zal zo alleen maar erger worden.
8. De enige belemmering zijn sancties en boycots
Een van de weinige nadelen van de oorlog voor de wapenindustrie liggen in sancties en boycots. Aan de ene kant belemmeren deze exporten naar Rusland en Wit-Rusland. Ook van niet-militaire goederen, de meeste wapenbedrijven zijn ook op de civiele markt actief. En aan de andere kant kunnen ze leiden tot een tekort aan grondstoffen, die onder meer uit Rusland en Wit-Rusland betrokken worden. Maar ook hier komt de EU te hulp. Kort na de start van de oorlog werd een nieuw plan gelanceerd om de toegang tot 'critical raw materials', expliciet ook voor de wapenindustrie, te garanderen.
De oorlog is nog lang niet voorbij, helaas. Maar ook als die op een dag beëindigd is, zullen de gevolgen in beleid en budgetten veel langer te merken zijn. Voor de wapenindustrie is dit een cruciale tijd om meer geld, steun en soepelere regelgeving binnen te slepen. Er liggen honderden miljarden euro's extra in het verschiet.
Wie zich inzet tegen oorlog, voor vrede, kan niet om de rol van de wapenindustrie heen in het bevorderen van conflicten en in het eenzijdig zoeken naar militaire oplossingen. Actie voor vrede betekent kortom ook in actie komen tegen de groeiende macht van de handelaren des doods.
Mark Akkerman werkt bij Stop Wapenhandel.