'New START' in zwaar weerOp eerdere maandagavonden hier hebben we het al gehad over de kernwapendreiging die als extra schaduw boven de Oekraïne-oorlog hangt. Soms wat meer prominent, soms wat minder, maar altijd aanwezig.
Terwijl Rusland inmiddels meerdere keren gehint heeft op mogelijke kernwapeninzet, stelt de NAVO kernwapens nog centraler in zijn nieuwe strategische concept en worden de verouderde Amerikaanse kernwapens in Europa – onder meer op vliegbasis Volkel in Noord-Brabant – versneld vervangen door beter bruikbare bommen. Dat gebeurt allemaal in een context van al jaren stagnerende nucleaire ontwapening, van kernwapenstaten die allemaal hun nucleaire arsenalen vernieuwen - vooral met ook gevaarlijke nieuwe kernwapens – en van het afbreken van een stelsel van verdragen voor ontwapening en wapenbeheersing. Het is niet voor niets dat de Doomsday Clock afgelopen maand vooruitgezet is naar 90 seconden voor middernacht, dichter dan ooit bij de vernietiging van de wereld. Mark Akkerman heeft deze inleiding gehouden tijdens de actie op het Museumplein op 13 februari 2023. |
|
Nu is één van de laatste nog wel actieve kernwapenverdragen tussen de VS en Rusland ook in zwaar weer terechtgekomen. Het New START-verdrag, dat in 2011 in werking trad en in 2021 werd verlengd tot februari 2026, bepaalt dat beide landen hun aantal operationele kernkoppen beperken tot maximaal 1550 op 800 lanceerinrichtingen.
Die aantallen zijn officieel gehaald, maar door ruime rekenmethoden is het daadwerkelijke aantal operationeel gereedstaande kernkoppen voor beide landen nog altijd een paar duizend stuks hoger. Sowieso zijn 1500 kernkoppen nog altijd meer dan voldoende om de hele mensheid en ander leven weg te vegen, maar het New START-verdrag is eem overeenkomst dat verdere escalatie in de vorm van een totale wapenwedloop enigszins zou kunnen voorkomen.
Gesteggel over inspecties
New START dreigde van de kant van de VS onder Trump al de prullenbak in te gaan, maar Biden kwam kort na zijn aantreden alsnog tot een akkoord over verlenging, die nu dus van kracht is. Beide partijen kunnen volgens het verdrag maximaal 18 inspecties per jaar uitvoeren op elkaars militaire bases om toe te zien op de naleving ervan. Wederzijds gesteggel over inspecties is wel vaker een pijnpunt rond nucleaire activiteiten, denk aan Iran, en is ook nu de officiële reden dat het verdrag op de helling staat.
Vanwege de Covid-19-pandemie waren inspecties enkele jaren met wederzijdse instemming opgeschort. In augustus vorig jaar kondigde de VS echter een nieuwe inspectie aan, die Rusland weigerde. Het beriep zich daarbij op een clausule uit het verdrag om voorlopig helemaal geen inspecties meer toe te staan, naar eigen zeggen omdat het zelf gehinderd wordt in het uitvoeren van inspecties in de VS. Volgens de VS is daar geen sprake van en heeft de Russische weigering enkel te maken met de Amerikaanse steun voor Oekraïne.
De VS constateren op basis hiervan dat Rusland zich niet langer aan New START houdt of wil houden en maakte dit verwijt enkele weken geleden officieel. Vorige week ging ook de NAVO hierin mee. De Russische weigering van een inspectie is een terecht pijnpunt, maar moet niet overdreven worden. Er zijn geen aanwijzingen dat de door Rusland opgegeven aantallen kernkoppen niet correct zijn, zo moest ook de VS toegeven.
Gevaar voor forse uitbreiding kernkoppen
Hoe dit zich verder zal ontwikkelen en wat dit voor consequenties heeft voor het huidige verdrag is onduidelijk. Het maakt in ieder geval de kansen op een verlenging van het verdrag, of een nieuw verdrag, na 2026 een stuk kleiner. En dat is uiterst gevaarlijk.
De modernisering van de Amerikaanse en Russische kernwapenarsenalen is afgestemd op de in New START vastgelegde maximale aantallen kernkoppen. Als deze beperking wegvalt ligt een forse uitbreiding van de arsenalen in het verschiet. Beide landen hebben de capaciteiten om op relatief korte termijn het aantal gereed staande kernkoppen fors op te voeren.
De toonaangevende Federation of American Scientists, ook verantwoordelijk voor de Doomsday Clock, luidde de alarmklok al en voorspelde dat de huidige arsenalen verdubbeld kunnen worden als het verdrag wegvalt. Dat zou bovendien ook andere kernwapenstaten, met name China, aanjagen om nucleaire ontwapening dieper in de ijskast te zetten.
De derde leus waarmee we hier elke week staan, ‘Europa kernwapenvrij’, is bepaald geen overbodige toevoeging, maar een actueel strijdpunt. Ik roep dus ook nog maar een keer op om actief te blijven of te worden in de strijd tegen kernwapens. Dat kan bijvoorbeeld bij Volkel, van 4 tot 10 augustus, tijdens een vredeskamp georganiseerd door het Noëlhuis, waarvan mensen hier ook af en toe aansluiten.
Die aantallen zijn officieel gehaald, maar door ruime rekenmethoden is het daadwerkelijke aantal operationeel gereedstaande kernkoppen voor beide landen nog altijd een paar duizend stuks hoger. Sowieso zijn 1500 kernkoppen nog altijd meer dan voldoende om de hele mensheid en ander leven weg te vegen, maar het New START-verdrag is eem overeenkomst dat verdere escalatie in de vorm van een totale wapenwedloop enigszins zou kunnen voorkomen.
Gesteggel over inspecties
New START dreigde van de kant van de VS onder Trump al de prullenbak in te gaan, maar Biden kwam kort na zijn aantreden alsnog tot een akkoord over verlenging, die nu dus van kracht is. Beide partijen kunnen volgens het verdrag maximaal 18 inspecties per jaar uitvoeren op elkaars militaire bases om toe te zien op de naleving ervan. Wederzijds gesteggel over inspecties is wel vaker een pijnpunt rond nucleaire activiteiten, denk aan Iran, en is ook nu de officiële reden dat het verdrag op de helling staat.
Vanwege de Covid-19-pandemie waren inspecties enkele jaren met wederzijdse instemming opgeschort. In augustus vorig jaar kondigde de VS echter een nieuwe inspectie aan, die Rusland weigerde. Het beriep zich daarbij op een clausule uit het verdrag om voorlopig helemaal geen inspecties meer toe te staan, naar eigen zeggen omdat het zelf gehinderd wordt in het uitvoeren van inspecties in de VS. Volgens de VS is daar geen sprake van en heeft de Russische weigering enkel te maken met de Amerikaanse steun voor Oekraïne.
De VS constateren op basis hiervan dat Rusland zich niet langer aan New START houdt of wil houden en maakte dit verwijt enkele weken geleden officieel. Vorige week ging ook de NAVO hierin mee. De Russische weigering van een inspectie is een terecht pijnpunt, maar moet niet overdreven worden. Er zijn geen aanwijzingen dat de door Rusland opgegeven aantallen kernkoppen niet correct zijn, zo moest ook de VS toegeven.
Gevaar voor forse uitbreiding kernkoppen
Hoe dit zich verder zal ontwikkelen en wat dit voor consequenties heeft voor het huidige verdrag is onduidelijk. Het maakt in ieder geval de kansen op een verlenging van het verdrag, of een nieuw verdrag, na 2026 een stuk kleiner. En dat is uiterst gevaarlijk.
De modernisering van de Amerikaanse en Russische kernwapenarsenalen is afgestemd op de in New START vastgelegde maximale aantallen kernkoppen. Als deze beperking wegvalt ligt een forse uitbreiding van de arsenalen in het verschiet. Beide landen hebben de capaciteiten om op relatief korte termijn het aantal gereed staande kernkoppen fors op te voeren.
De toonaangevende Federation of American Scientists, ook verantwoordelijk voor de Doomsday Clock, luidde de alarmklok al en voorspelde dat de huidige arsenalen verdubbeld kunnen worden als het verdrag wegvalt. Dat zou bovendien ook andere kernwapenstaten, met name China, aanjagen om nucleaire ontwapening dieper in de ijskast te zetten.
De derde leus waarmee we hier elke week staan, ‘Europa kernwapenvrij’, is bepaald geen overbodige toevoeging, maar een actueel strijdpunt. Ik roep dus ook nog maar een keer op om actief te blijven of te worden in de strijd tegen kernwapens. Dat kan bijvoorbeeld bij Volkel, van 4 tot 10 augustus, tijdens een vredeskamp georganiseerd door het Noëlhuis, waarvan mensen hier ook af en toe aansluiten.
Mark Akkerman werkt bij Stop Wapenhandel.