Jaap Hamburger (foto Daniël Pagée)

Toespraak Jaap Hamburger, Een Ander Joods Geluid
​24 november 2023, Spui 

Dames en heren,

Ik ben dankbaar dat u hier bent en dat ik hier onder u mag zijn. Door mijn persoonlijke omstandigheden kan ik maar beperkt van huis en daardoor ook maar beperkt deelnemen aan de protesten tegen de schande die over Gaza is afgeroepen.

Ik zou niet slechts virtueel op Twitter willen zijn maar fysiek aanwezig bij elke manifestatie en demonstratie in de stad, Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag, Bergen op Zoom, bij elke flash mob buiten op pleinen of binnen in echoënde stationshallen, bij elke sit-in op de universiteit, elke teach-in en teach-out, bij elk protest dat G’ddank opklinkt tegen wat Israël de bij uitstek weerloze burgers van Gaza aandoet, wéér aandoet.
Als ik ooit de fear of missing out  ervaren heb, fomo in het moderne jargon, dan sedert zeven oktober 202 . 

En als mijn retorische gaven toereikend zouden zijn, zou ik ook overal het woord willen voeren, tot in Bergen op Zoom. De horreur van de bombardementen voorziet immers in stof voor een toespraak die steeds weer verschilt van de vorige. Zoals de taferelen uit de hel de laat-Middeleeuwse schilders konden dienen tot telkens nieuwe schilderijen, zo zorgen de bandieten van de IAF en de IDF nu dag en nacht voor steeds nieuwe, over elkaar tuimelende horrorscènes.

Helaas, klinken mij dagelijks de woorden uit mijn jeugd in de oren, de woorden van mijn vader, die hij van de zijne had, waarbij hun iets anders voor ogen moet hebben gestaan dan een protest tegen de ontmenselijking door oorlog: “Jaap, jongen, je kan met je billen maar op één kermis tegelijk zitten.” 

Daarom ben ik dankbaar dat ik tenminste hier mag zijn, onder u, die van uw weerzin en woede laat blijken tegen wat Israël de burgers van Gaza aandoet, wéér aandoet, zei ik daarnet.
Ik roep in uw herinnering: Cast Lead in december/januari 2008/2009, in het Arabisch bekend als ‘Het Bloedbad van Gaza’, erger kon het moeilijk worden dachten we, maar we kregen nog Pillar of Defense in november 2012, Protective Edge, zeven weken in juli/augustus 2014.
Erger kon het niet meer worden dachten we toen, zeker 2100 doden onder de Palestijnen, meer dan 10.000 gewonden. Maar Protective Edge is een bescheiden generale repetitie gebleken, weten we nu.

En vergeet intussen de aanval niet in mei 2021, waarin de Israëlische luchtmacht het verzamelgebouw neerhaalde waarin o.a. Associated Pess en Al Jazeera huisden. Die aanval op journalisten, nee op de journalistiek als professie, was evenzeer een generale repetitie weten we nu, na de dood van tientallen van hen en nota bene van hun gezinnen en familieleden de afgelopen weken.

Mowing the grass, het gras maaien, noemt de Israëlische nomenklatura van generaals en veiligheidsdienders en politici deze campagnes tegen Gaza, in de  geheel eigen taal van zijn sadistisch universum. Even over de afscheiding met Gaza vliegen en onder telkens nieuwe en altijd valse voorwendselen uit de lucht dood en verderf zaaien op een schaal die de schaal van 7 oktober 2023 overtreft, toen er voor het eerst daadwerkelijk in omgekeerde richting en op Israëlische grond werd aangevallen.

Er is de afgelopen zeven weken zo veel onrecht en wraak en wreedheid voltrokken die in de geschiedenisboeken zullen worden gebrand, dat het Lieverdje hier krakend van zijn sokkel zou vallen als ik alles zou willen opsommen. Daar begin ik dus niet aan, uit respect voor het Lieverdje, en ook omdat ik denk dat de meesten van u wel een voorstelling hebben van wat ik bedoel. Wel wil ik u deelgenoot maken van mijn ontreddering de eerste dagen. Op verzoek van de publicatie Argus, krant van oud-journalisten heb ik toen een soort dagboek bijgehouden. Ik citeer mijzelf, 11 oktober:

"Het heugt mij niet dat ik enig moment, - laat staan enige periode - in de afgelopen 23 jaar dat ik bij Een Ander Joods Geluid betrokken ben geweest en bij de Midden-Oostenproblematiek, mij zò intens neerslachtig heb gevoeld over de situatie als nu. 

Over wat gebeurd is, nu gebeurt en nog te gebeuren staat. Elk optimisme is weg. Elk geloof in de mogelijkheid van een minimaal aanvaardbare en rechtvaardige oplossing: verdwenen. Elk geloof in het doorbreken van de status quo: achter de horizon verzonken. Elke hoop op het indalen van het inzicht dat er voor beide partijen veel te winnen valt met vrede: in het niets opgelost. Elke analyse die uitgaat van een verandering ten goede in de geo-politieke situatie: opgegaan in de rook en as van Gaza.

Nadenken over oplossingen, om nog te zwijgen over het formuleren van oplossingen of zelfs maar van voorwaarden waaronder oplossingen denkbaar zouden kunnen zijn: verspilde energie. Futieler dan ooit. Ik durf het niet eens meer, ik maak mijzelf in mijn eigen ogen belachelijk. Uitzichtloosheid troef.”

Let wel: ik ben van huis uit geen protagonist of makelaar van pessimistische perspectieven. Ik vermoed dat u graag enig optimisme van mij zou willen horen. Dat heb ik lang gekoesterd. Ik ben sedert 2001 de weg gegaan van hartstochtelijk geloof in de tweestatenoplossing, sedert 2017 even hartstochtelijk die van de eenstaatoplossing, gelijke rechten en plichten voor de wet voor iedere bewoner van het gebied tussen de rivier en de zee, ongeacht etniciteit of religie. Ons art. 1 van de Grondwet, toegepast op Israël/Palestina. Een free Palestine, free from the river to the sea.

En nu in 2023 en straks in 2024 zou ik die visie graag herhalen maar is het nog wel een visie of is het een fata morgana geworden, een belijdenis even naïef als het geloof in de wederkeer van de Messias? De Messias die er naar verluidt helemaal geen zin meer in heeft neer te dalen, als zijn boodschap van naastenliefde zo wordt verkracht door degenen die zichzelf beschouwen als de opvolgers van degenen die die boodschap als eerste hadden ontvangen en de opdracht hadden hem uit te dragen. 

Ik weet dat er historische voorbeelden zijn van verzoening na langdurige bittere oorlogen of conflicten. Maar die hebben toch sterk eigen kenmerken, al gaat het wellicht primair om het psychologische proces dat er aan ten grondslag ligt. Frankrijk en Duitsland zijn elkaar in 75 jaar drie keer op leven en dood naar de keel gevlogen. 1870, 1914, 1940. Toen was het genoeg.

Maar het conflict tussen Israel en de Palestijnen is geen oorlog tussen staten. Voor de Palestijnen is het een existentieel conflict, om te overleven als individu en als volk tegenover zionistische superioriteitswaan, thans met militaire middelen in praktijk gebracht door een judeo-fascistische regering. En de constatering dat het Israëlische volk een zelfperceptie heeft, die dezelfde existentiële vrees koestert, hoe onterecht ook beweer ik hier stellig, maakt verzoening nog gecompliceerder. Het maakt het voor dat volk nodig over de eigen schaduw heen te springen,  - de Palestijnen deden dat al in 1993 met de akkoorden van Oslo en later van Parijs, toen zij 78% van het oorspronkelijke mandaatsgebied  Palestina opgaven - 

Over de eigen schaduw heenspringen, is de sedert twee dagen populair geworden uitdrukking, maar de schaduwen in het Midden Oosten zijn veel langer, dan bij ons in de polder.

Misschien biedt het Goedevrijdagakkoord van 1998 dat uiteindelijk de IRA er toe bracht in 2005 haar volledige wapenarsenaal buiten gebruik te stellen bruikbare elementen. Of de Zuid-Afrikaanse verzoeningscommissie wellicht.

Maar talrijk zijn ook de voorbeelden waarin settler colonialism de oorspronkelijke bevolking heeft verdrongen. Denkt u aan de kolonisatie van Noord en Zuid Amerika, waar de Indiaanse stammen het tegen de indringers hebben moeten afleggen. Mijn vrees is groot dat dit model op dit moment meer voorspellende waarde heeft dan andere en dan ons lief is.

​Beter heb ik niet te bieden. Dank voor uw aandacht.

Jaap Hamburger

Klik hier om te bewerken.