De week van 5 - 12 juniDit overzicht van de stand van zaken rond het front wordt begin van de week opgesteld door Guido van Leemput en verschijnt op www.stopdeoorlogamsterdam.nl.
Het lang voorbereide offensief is begonnen. Nadat president Zelensky zaterdag meldde dat het offensief is ingezet, is het officieel. De hele week waren er al berichten, maar geen bevestiging. De ontwikkelingen van het militaire offensief en de politieke ontwikkelingen met name in de NAVO in aanloop naar de topconferentie in Vilnius op 11 juli, zullen de koers en politieke ruimte van het Westerse kamp bepalen. Daarnaast is er natuurlijk de militaire reactie van Rusland en allerlei andere ontwikkelingen, zoals misschien wel de resultaten van de Vredesconferentie van Wenen die afgelopen weekend is gehouden. Dat zijn een paar van de belangwekkende ontwikkelingen van de week van 5 tot 12 juni. Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van 'Stop de Oorlog Amsterdam'. Zijn boek over de oorlog, 'De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten' is hier te bestellen. |
|
Kijk op de week van 5 -12 juni
Het offensief
Op enkele plaatsen heeft Oekraïne de aanval ingezet en wat terreinwinst geboekt. De gevechten zijn hevig, maar de situatie is niet goed te doorgronden. Het is nog niet de hoofdmacht die in de strijd wordt geworpen, zo zeggen militaire analisten. Dit zijn ‘probeersels’, waarmee de zwakke plekken van de Russische verdedigingsstellingen worden getest.
Op niet al te lange termijn wordt een volle aanval met een hoofdmacht verwacht. De hoofdmacht zou daar worden ingezet waar de Russen het meest kraken. Of dat waar is, is niet duidelijk. De spreekwoordelijke mist van de oorlog hangt over een heel breed slagveld.
Wat het concrete doel van het offensief is, wordt ook niet bekend gemaakt. Er zijn vier mogelijkheden;
Het meest waarschijnlijk is de eerste mogelijkheid. Een flink stuk terugveroveren en de Russen in militaire en politieke problemen brengen. Daarmee eens kijken wat nodig is.
NAVO-top in Vilnius
Dit offensief is zeker gepland tot aan de NAVO-top van Vilnius waar op 11 juli beslist wordt over de relatie tot Oekraïne. De stand van het offensief speelt daarbij ook een rol, hoewel het niet waarschijnlijk is dat de oorlog dan is afgelopen. Er wordt dan ook een belangrijke beslissing over het vervolg van de oorlog genomen. In de tussentijd gaat de bewapening van Oekraïne door en zijn de discussies over lidmaatschap voor de NAVO of veiligheidsgaranties voor Oekraïne en andere vormen van nauwe politiek-militaire samenwerking niet van de lucht.
De aanloop naar de top gaat met hoogoplopende discussies gepaard. Diverse landen willen Oekraïne lid maken of als dat niet gebeurt zelfs met een aantal landen militair bijspringen in de oorlog. Of het zover komt is niet zeker, maar deze oplopende geluiden zijn veelzeggend.
De verklaring van de Negen van Boekarest, negen Oost-Europese landen in de NAVO, laat er geen enkel misverstand over bestaan. Oekraïne moet zo snel mogelijk bij de NAVO en in de negen landen wordt een situatie gecreëerd die erg overeenkomt met de organisatie van de NAVO in West-Duitsland in de Koude Oorlog.
De Amerikaans ambassadeur bij de NAVO stelde dat zij wil dat de Oekraïners hun pogingen voortzetten om Poetins strategische berekening te doorkruisen om hem te laten inzien dat hij faalt en niet zijn strategische doelen zal bereiken. Een succesvol tegenoffensief kan in dat opzicht helpen.
Zondvloed
Aan het begin van de week was er een nieuwe dramatische escalatie in de oorlog in Oekraïne: Het doorsteken van een enorme stuwdam Nova Kakhovka in de benedenloop van de Dnjepr. Dat heeft geleid tot watersnood in een groot gebied ten zuiden van de dam, waardoor tienduizenden moesten worden geëvacueerd. Daarbij is ook een massa vervuild water uitgestroomd over het land. Het gebied aan de benedenloop, inclusief de stad Cherson, lijdt onder de watersnood.
Het wederzijds beschuldigen is in volle gang en beide oorlogvoerende landen hebben een motief om tot zo’n daad te komen. Voor Rusland is dat het bemoeilijken of zelfs verhinderen van een Oekraïense oversteek van de benedenloop van de Dnjepr in een offensief. Voor Oekraïne is dat de strategie om de Krim water te onthouden. Dat water wordt via het 400 km lange Noord-Krim-Kanaal aangevoerd. Een onafhankelijk onderzoek is nodig.
Kerncentrales van Zaporizha
Ook roept de breuk van de dam twijfels op over de mogelijkheden van koeling van de zes kerncentrales van Zaporizha. Die centrales liggen weliswaar stroomopwaarts, maar het risico is wel vergroot. Het IAEA heeft een geruststellende verklaring opgesteld, maar de directeur van het IAEA wil binnenkort toch gaan kijken.
Achttien Nederlandse F-16’s
Voor een tweede offensief, of het tweede deel van een lang offensief gaat de discussie over de inzet van F-16’s. Wanneer is niet duidelijk. Dat hangt af van successen en vorderingen van dit offensief. Maar de druk op Westerse landen om F-16’s en andere grote wapensystemen te geven blijft onverminderd groot.
In mijn overzicht van vorig week somde ik een aantal vragen en dilemma’s op bij de beslissing om F-16’s te leveren. De VVD is bezorgd over de gevolgen van de opleiding van Oekraïense F-16 piloten voor de inzet van Nederlandse luchtmacht nu deze overgaat op de F-35. “Ook vanwege de nucleaire taak.’ Niets aan de hand zei minister van Defensie Ollongren, het komt goed. Dat bleek uit een voorbereidend NAVO-debat in de Tweede Kamer, afgelopen donderdag.
Het blad The War Zone legt uit dat Nederland toevallig over een interessante hoeveelheid F-16’s beschikt die het niet meer nodig heeft, omdat overgeschakeld wordt op de F-35. Het blad komt tot de conclusie dat er 18 Nederlandse toestellen gereed (te maken) zijn, of meer ‘maar dat gaat ten koste van de atoomtaak’.
Ondertussen heeft Rusland nu ook de politieke troef uitgespeeld dat de F-16 een atoomtaak kan vervullen en dat leverantie van F-16’s aan Oekraïne ook escalerend werkt door het verlagen van de atoomdrempel. Daarna volgt een duizelingwekkend artikel over het wapenarsenaal dat de F-16 in Oekraïne ter beschikking staat en kan worden gesteld. Daar is dan nog niet eens een atoombom bij. Duidelijk is dat het enorme escalatie is om de F-16 te leveren.
Kernwapens
Maandag 12 juni heeft het gerenommeerde onderzoeksbureau SIPRI het jaarlijkse overzicht over kernwapens in de wereld gepubliceerd. ‘We komen in een van de gevaarlijkste periodes in de menselijke geschiedenis’, aldus SIPRI-baas Dan Smith bij de presentatie van een overzicht. Het SIPRI is niet vrolijk omdat het aantal inzetbare atoomwapens oploopt omdat landen hun moderniserings- en uitbreidingsplannen voortzetten.
Strategische twijfel
Vorige week verscheen een artikel in het conservatieve blad Foreign Affairs waarin een senior-onderzoeker van de Rand-denktank uitlegde dat de oorlog niet gewonnen kan worden. Het is voor de VS, zei deze Amerikaanse denker, nodig om een exit-strategie richting onderhandelingen te beginnen. Benieuwd of deze stemmen doordringen in de NAVO-top van Vilnius.
De wekelijkse column van Rob de Wijk in Trouw ging afgelopen vrijdag niet alleen over de vele vragen bij de inzet van de F-16. Deze voor de hand liggende vragen behandelde ik vorige week ook in mijn bijdrage. Maar van belang is de constatering dat de EU geen strategie hebben hoe de oorlog verder te voeren. De Wijks analyse klopt dat de inzet dat Oekraïne de oorlog moet winnen, geen strategie is maar een wens.
Vredesconferentie in Wenen
In Wenen is afgelopen weekend een internationaal vredescongres gehouden. Na een afzegging van de zaaleigenaar, onder druk van de ambassadeur van Oekraïne in het neutrale Oostenrijk, kon de conferentie toch doorgang vinden. Een slotverklaring heb ik nog niet op de website gevonden, maar wel al een paar inspirerende teksten. Volgende week meer daarover.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.
Het offensief
Op enkele plaatsen heeft Oekraïne de aanval ingezet en wat terreinwinst geboekt. De gevechten zijn hevig, maar de situatie is niet goed te doorgronden. Het is nog niet de hoofdmacht die in de strijd wordt geworpen, zo zeggen militaire analisten. Dit zijn ‘probeersels’, waarmee de zwakke plekken van de Russische verdedigingsstellingen worden getest.
Op niet al te lange termijn wordt een volle aanval met een hoofdmacht verwacht. De hoofdmacht zou daar worden ingezet waar de Russen het meest kraken. Of dat waar is, is niet duidelijk. De spreekwoordelijke mist van de oorlog hangt over een heel breed slagveld.
Wat het concrete doel van het offensief is, wordt ook niet bekend gemaakt. Er zijn vier mogelijkheden;
- Een flink stuk terugveroveren van het vorig jaar verloren gebied. Daarna moet later dit jaar of misschien zelfs volgend jaar een tweede offensief worden toegevoegd. Met de F-16, waarschijnlijk.
- Het terugdringen van Rusland tot aan de grens van 22 februari 2022;
- Het terugveroveren van Donbas én de Krim, de grenzen van 2013.
- Het doen instorten van de Russische regering.
Het meest waarschijnlijk is de eerste mogelijkheid. Een flink stuk terugveroveren en de Russen in militaire en politieke problemen brengen. Daarmee eens kijken wat nodig is.
NAVO-top in Vilnius
Dit offensief is zeker gepland tot aan de NAVO-top van Vilnius waar op 11 juli beslist wordt over de relatie tot Oekraïne. De stand van het offensief speelt daarbij ook een rol, hoewel het niet waarschijnlijk is dat de oorlog dan is afgelopen. Er wordt dan ook een belangrijke beslissing over het vervolg van de oorlog genomen. In de tussentijd gaat de bewapening van Oekraïne door en zijn de discussies over lidmaatschap voor de NAVO of veiligheidsgaranties voor Oekraïne en andere vormen van nauwe politiek-militaire samenwerking niet van de lucht.
De aanloop naar de top gaat met hoogoplopende discussies gepaard. Diverse landen willen Oekraïne lid maken of als dat niet gebeurt zelfs met een aantal landen militair bijspringen in de oorlog. Of het zover komt is niet zeker, maar deze oplopende geluiden zijn veelzeggend.
De verklaring van de Negen van Boekarest, negen Oost-Europese landen in de NAVO, laat er geen enkel misverstand over bestaan. Oekraïne moet zo snel mogelijk bij de NAVO en in de negen landen wordt een situatie gecreëerd die erg overeenkomt met de organisatie van de NAVO in West-Duitsland in de Koude Oorlog.
De Amerikaans ambassadeur bij de NAVO stelde dat zij wil dat de Oekraïners hun pogingen voortzetten om Poetins strategische berekening te doorkruisen om hem te laten inzien dat hij faalt en niet zijn strategische doelen zal bereiken. Een succesvol tegenoffensief kan in dat opzicht helpen.
Zondvloed
Aan het begin van de week was er een nieuwe dramatische escalatie in de oorlog in Oekraïne: Het doorsteken van een enorme stuwdam Nova Kakhovka in de benedenloop van de Dnjepr. Dat heeft geleid tot watersnood in een groot gebied ten zuiden van de dam, waardoor tienduizenden moesten worden geëvacueerd. Daarbij is ook een massa vervuild water uitgestroomd over het land. Het gebied aan de benedenloop, inclusief de stad Cherson, lijdt onder de watersnood.
Het wederzijds beschuldigen is in volle gang en beide oorlogvoerende landen hebben een motief om tot zo’n daad te komen. Voor Rusland is dat het bemoeilijken of zelfs verhinderen van een Oekraïense oversteek van de benedenloop van de Dnjepr in een offensief. Voor Oekraïne is dat de strategie om de Krim water te onthouden. Dat water wordt via het 400 km lange Noord-Krim-Kanaal aangevoerd. Een onafhankelijk onderzoek is nodig.
Kerncentrales van Zaporizha
Ook roept de breuk van de dam twijfels op over de mogelijkheden van koeling van de zes kerncentrales van Zaporizha. Die centrales liggen weliswaar stroomopwaarts, maar het risico is wel vergroot. Het IAEA heeft een geruststellende verklaring opgesteld, maar de directeur van het IAEA wil binnenkort toch gaan kijken.
Achttien Nederlandse F-16’s
Voor een tweede offensief, of het tweede deel van een lang offensief gaat de discussie over de inzet van F-16’s. Wanneer is niet duidelijk. Dat hangt af van successen en vorderingen van dit offensief. Maar de druk op Westerse landen om F-16’s en andere grote wapensystemen te geven blijft onverminderd groot.
In mijn overzicht van vorig week somde ik een aantal vragen en dilemma’s op bij de beslissing om F-16’s te leveren. De VVD is bezorgd over de gevolgen van de opleiding van Oekraïense F-16 piloten voor de inzet van Nederlandse luchtmacht nu deze overgaat op de F-35. “Ook vanwege de nucleaire taak.’ Niets aan de hand zei minister van Defensie Ollongren, het komt goed. Dat bleek uit een voorbereidend NAVO-debat in de Tweede Kamer, afgelopen donderdag.
Het blad The War Zone legt uit dat Nederland toevallig over een interessante hoeveelheid F-16’s beschikt die het niet meer nodig heeft, omdat overgeschakeld wordt op de F-35. Het blad komt tot de conclusie dat er 18 Nederlandse toestellen gereed (te maken) zijn, of meer ‘maar dat gaat ten koste van de atoomtaak’.
Ondertussen heeft Rusland nu ook de politieke troef uitgespeeld dat de F-16 een atoomtaak kan vervullen en dat leverantie van F-16’s aan Oekraïne ook escalerend werkt door het verlagen van de atoomdrempel. Daarna volgt een duizelingwekkend artikel over het wapenarsenaal dat de F-16 in Oekraïne ter beschikking staat en kan worden gesteld. Daar is dan nog niet eens een atoombom bij. Duidelijk is dat het enorme escalatie is om de F-16 te leveren.
Kernwapens
Maandag 12 juni heeft het gerenommeerde onderzoeksbureau SIPRI het jaarlijkse overzicht over kernwapens in de wereld gepubliceerd. ‘We komen in een van de gevaarlijkste periodes in de menselijke geschiedenis’, aldus SIPRI-baas Dan Smith bij de presentatie van een overzicht. Het SIPRI is niet vrolijk omdat het aantal inzetbare atoomwapens oploopt omdat landen hun moderniserings- en uitbreidingsplannen voortzetten.
Strategische twijfel
Vorige week verscheen een artikel in het conservatieve blad Foreign Affairs waarin een senior-onderzoeker van de Rand-denktank uitlegde dat de oorlog niet gewonnen kan worden. Het is voor de VS, zei deze Amerikaanse denker, nodig om een exit-strategie richting onderhandelingen te beginnen. Benieuwd of deze stemmen doordringen in de NAVO-top van Vilnius.
De wekelijkse column van Rob de Wijk in Trouw ging afgelopen vrijdag niet alleen over de vele vragen bij de inzet van de F-16. Deze voor de hand liggende vragen behandelde ik vorige week ook in mijn bijdrage. Maar van belang is de constatering dat de EU geen strategie hebben hoe de oorlog verder te voeren. De Wijks analyse klopt dat de inzet dat Oekraïne de oorlog moet winnen, geen strategie is maar een wens.
Vredesconferentie in Wenen
In Wenen is afgelopen weekend een internationaal vredescongres gehouden. Na een afzegging van de zaaleigenaar, onder druk van de ambassadeur van Oekraïne in het neutrale Oostenrijk, kon de conferentie toch doorgang vinden. Een slotverklaring heb ik nog niet op de website gevonden, maar wel al een paar inspirerende teksten. Volgende week meer daarover.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.