Verschillende analyses van de oorlogHet is vandaag de 43ste en laatste keer dat we bijeenkomen in 2022. Het is tien maanden geleden dat de oorlog in Oekraïne begon.
In het gesproken woord zal ik me vandaag concentreren op de vraag: Wat is dit eigenlijk voor een oorlog? Op de website voeg ik daar nog een jaaroverzicht aan toe over de belangrijkste ontwikkelingen in de oorlog. Hoewel er zo mogelijk nog bloedigere oorlogen in de wereld gaande zijn, is de oorlog in Oekraïne een keerpunt in de geschiedenis. Dat komt door de klassieke grootmacht-tegenstellingen die op een complexe manier botsen. Het brutale karakter van de Russische invasie en de grote rol van de VS zijn ongekend. Daarmee kent deze oorlog een ander karakter dan bijvoorbeeld de afschuwelijke oorlogen in Jemen en Syrië en de veelvuldige invasies van Rwanda in Oost-Congo of de oorlogen in Ethiopië. Guido van Leemput presenteert deze stand van zaken tijdens de vredesactie op kerstmaandag 26 december 2022 tijdens de 43e vredesactie op het Museumplein. Dit is de uitgebreide versie van het uitgesproken verhaal. |
|
Een overzicht van de diverse invalshoeken
Er zijn het afgelopen jaar intensieve discussies geweest over de analyse van deze oorlog.
Een beknopt overzicht van de belangrijkste invalshoeken:
1. Het is een imperialistische overval van autocratisch Rusland op een democratisch land. Deze analyse rechtvaardigt de onvoorwaardelijke hulp van andere landen aan Oekraïne. De Nederlandse staat en zijn bondgenoten stellen dat Oekraïne leidend is bij het bepalen van oorlogsdoelen en strategie.
2. Er lopen twee oorlogen door elkaar heen.
3. Dan is er nog een derde visie, die zegt dat er een raster is van meerdere oorlogen waarvan de belangen van de betrokkenen door elkaar heen lopen.
Namelijk;
Proportionaliteitsbeginsel
Ergens op dit raster moeten we de oorlog begrijpen.
Voorop staat dat de Russische oorlog niet legaal is en het verzet van Oekraïne legitiem. Daar moet een doorslaggevend element aan worden toegevoegd. Dat is het proportionaliteitsbeginsel. De gevolgen van deze oorlog zijn zo groot dat alles moet worden gedaan om hem te laten stoppen. De oorlog heeft de neiging te escaleren. Niet alleen in Oekraïne, maar op diverse manieren op wereldschaal.
Wat zijn de disproportionele gevolgen?
2023
De voortekenen voor 2023 zijn ongunstig. De oorlogvoerende landen zoeken overal politieke en militaire versterkingen en ze voeren ook de oorlogsretoriek op. Te vrezen valt voor zeer zware gevechten in de komende wintermaanden.
Graag tot volgend jaar.
Tot zover de uitgesproken versie. Onderstaand het jaaroverzicht van de ontwikkeling van de oorlog.
Jaaroverzicht 2022: Wat is er deze tien maanden gebeurd?
1. Tussenstand politieke doelen Rusland
Rusland heeft een groot deel van zuid en oost-Oekraïne veroverd. De aspiraties op de verovering van een groter deel, inclusief de hoofdstad Kiev, lijken nog niet opgegeven. Met de verovering van deze delen zijn belangrijke grondstoffen en zeer rijke landbouwgrond ingepikt. Rusland denkt voorbereid te zijn om de militaire, politieke en economische tegendruk zeker een jaar, of één winter vol te houden.
2. Tussenstand Oekraïense doelen
Er zijn vier militair-politieke doelen voor Oekraïne te onderscheiden. Het eerste doel dat onder grote druk moest worden gehaald was het overleven door de zittende regering en de bestaande staat door het afslaan van de aanval op de hoofdstad. Dat lukte na zes weken. Na het overleven van de bestaande staat Oekraïne gaat het om drie mogelijke doelen tot bevrijden van de Russische invasie.
Op dit moment zijn deze doelen, of ten minste terug naar 23 februari, nog niet bereikt.
3. Militaire ontwikkelingen Na het behoud van Kiev werd Oekraïne grootschalig bewapend uit het Westen en werd aan plannen gewerkt voor een contraoffensief. Dat offensief begon eind augustus ogenschijnlijk in de zuidelijke provincie Kherson.
Dat bleek misleiding omdat in september in een verrassende driedaagse aanval de hele noordelijke provincie Kharkhov werd bevrijd. De aanval werd vervolgens op de westelijke oever van de Dnjepr in de zuidelijke provincie Kherson ingezet. Na enkele weken besloot de Russische legerleiding dat deel inclusief de havenstad Kherson te ontruimen.
4. Koken ….
Al voor de invasie, zeker in 2021, was er een steeds intenser wordende militaire samenwerking tussen de VS en Oekraïne. Het Westerse beleid, dat inmiddels gecoördineerd is in de Contactgroep voor Oekraïne, was er op gericht Oekraïne te bewapenen met als doel om Russische troepen uit Oekraïne te verdrijven. Maar de oorlog moest tot Oekraïne beperkt worden. Daartoe werden in de loop van de afgelopen tien maanden wapens geleverd die voor dat doel geschikt zijn.
De VS wilden geen wapens leveren die het Westen direct met Rusland in conflict bracht. Geen no-fly-zone; geen Westerse straaljagers of tanks en geen artillerie die Rusland kan bereiken. De gewenning door Rusland aan wapenleveranties werd in typisch Amerikaans slang ‘het koken van de kikker’ genoemd.
Een tweede doel was het uitputten van Rusland en daarmee het verzwakken van het regime van Rusland. Een beleidsdoel dat in april expliciet door de Amerikaanse minister van Defensie is uitgesproken.
5. … en bevriezen
Het Amerikaanse beleid mislukte nadat Oekraïne aanvallen uitvoerde op de brug naar de Krim en in de haven van Sebastopol in de Krim. Rusland vatte dat op als aanval op het eigen grondgebied en begon begin oktober met wekenlange aanvalsgolven op Oekraïense elektriciteitsproductie.
Niet alleen omdat de Oekraïense krijgsmacht stroom nodig heeft om wapens en soldaten per spoor naar het front te brengen, maar ook om de bevolking te raken. Er wordt een bevriezingspolitiek uitgevoerd die tot vluchtelingenstromen en algemene ellende van Oekraïne moet leiden. Daarmee lijkt een nieuw gruwelijk ‘evenwicht’ bereikt.
6. Slachtoffers
Het aantal gesneuvelde Oekraïense militairen is geheim. Het door de Amerikaanse stafchef Milley genoemde cijfer van 100.000 is fel bestreden door Oekraïne en daarvoor in de plaats is 13.000 gesneuvelde militairen gemeld. Dat laatste lijkt niet realistisch.
De VN meldt dat zeker 17.000 burgers zijn omgekomen en dat de Russen zeer bruut optreden. Daarvan worden meerdere voorvallen onderzocht. In totaal zijn er 715 aanvallen op gezondheidscentra uitgevoerd. Meer dan 14 miljoen Oekraïners zijn op de vlucht gejaagd. Daarvan zijn er 7,8 miljoen naar Midden- Europese en West-Europese landen gegaan.
Rusland heeft waarschijnlijk 100.000 gesneuvelde militairen. Na de val van de provincie Kharkov werd een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ onder Russische mannen gehouden. Doel is 300.000 extra dienstplichtigen te mobiliseren. Dat drukt de penibele situatie uit en veroorzaakte een golf van verzet en vooral van vlucht onder dienstplichtige mannen.
De humanitaire gevolgen hiervan zullen nog lang voelbaar blijven in zowel Oekraïne als Rusland.
7. Kernwapens
Een van de meest verontrustende ontwikkelingen in deze oorlog is het impliciet en expliciet dreigen door Rusland van gebruik van kernwapens. Er is door Poetin zeker 10 keer op kernwapens gezinspeeld. Verder meldde de Amerikaanse pers dat de VS versneld de vervanging van de kernbommen voor de F-35, de B-61-12 in Europa, zouden doorvoeren.
Het politiek gebruik van kernwapens door grootmachten is niet nieuw in de 77-jarige geschiedenis van De Bom. Maar naast het oorlog voeren in en bij kerncentrales en andere industriële faciliteiten is het veelvuldig dreigen met kernwapens een nieuwe vorm van het voeren van totale oorlog.
8. Economische oorlogvoering
De prijs van uitvoer van voedsel en het aanbod van basisvoedsel (granen) en van kunstmest is zo sterk beïnvloed, dat honger dreigt in Afrika. Zo sterk dat de baas van de VN, Antonio Guterres meerdere malen heeft opgeroepen tot een staakt-het-vuren omdat hongersnoden het gevolg zijn van deze oorlog. De eerste hongersnood, in Somalië, wordt al met deze oorlog in verband gebracht. Maar Guterres vreest voor het mislukken van vele oogsten in 2023.
De energie-oorlog in Europa is nog voor de Russische invasie begonnen en heeft tot sancties geleid op Russisch olie en gas. Dat heeft de wereldmarkt verstoord, tot verhoging van de prijzen geleid en sociale tegenstellingen in Europa vergroot. De zoektocht naar Amerikaans, Qatarees en Noors vloeibaar gas is op gang gekomen. Kernenergie en kolen maken een come-back. Experts gaan er van uit de hoge energieprijzen nog zeker twee jaar te verwachten zijn. Naast andere macro-economische oorzaken is de oorlog in Oekraïne hier debet aan.
9. Groeiende politieke verschillen in de wereld
Een aantal politieke gevolgen van deze oorlog is al zichtbaar. Naast een nieuwe ijzeren gordijn aan de huidige oostgrens van de NAVO, zijn er politieke meningsverschillen in de NAVO zichtbaar. De autonome rol van Turkije springt het meest in het oog en zorgt er bijvoorbeeld voor dat de oorlog in Syrië geknoopt wordt aan de oorlog in Oekraïne.
Voorts sluiten landen als India en China gunstige energiecontracten met Rusland, die dat land in staat stellen de oorlog langer vol te houden. Daarnaast probeert China de banden met landen als Pakistan en Saoedi-Arabië ten eigen voordeel aan te halen.
10. Onderhandelen
Ondanks de oorlog is er onderhandeld. In eerste instantie over de oorlog zelf. Dat is gebeurd in maart in Istanboel en daar zou een voorlopige overeenkomst van 15-tal punten zijn overeengekomen. Daaronder Oekraïens neutraliteit. Tot verdere besprekingen kwam het niet, zeker niet toen de gruwelijkheden van Bucha en andere plaatsen bekend werden.
Daarna is er over deelonderwerpen onderhandeld zoals het akkoord over de uitvoer van voedsel en kunstmest. Dat gebeurde ook in Turkije en met medewerking van de VN. En is er onderhandeld over onderhandelingen over kernwapens.
Een afspraak over onderhandelingen over de verlenging van het New Start akkoord ging op het laatste moment niet door. Voorts hebben de bazen van de CIA en de Russische evenknie, de SVR, een contactkanaal geopend met gesprekken in Turkije. Dat alles heeft nog niet geleid tot beëindiging van de vijandigheden of terugtrekking van de Russen.
En er zijn meerdere onderhandelingen succesvol afgesloten over de ruil van stoffelijke overschotten van gesneuvelde militairen en van gevangenen.
Tijdens de G-20 conferentie in november presenteerde Zelensky een tienpuntenplan.
Daarin geen woord over de status van Oekraïne, maar wel een verwijzing naar ‘het tussengebied tussen Rusland en de Euro-Atlantische wereld’ waarin Oekraïne veiligheidsgaranties nodig heeft. Dat sluit een formeel-neutrale positie niet per se uit. De Franse president Macron heeft dit plan als uitgangspunt genomen bij zijn nieuwe poging om te kunnen onderhandelen.
In de laatste weken van het jaar hebben oud-politici als Kissinger (VS) en Johnson (GB) gemeld dat een onderhandeld moet worden met eerste erkenning van de situatie van 23 februari. De wapens moeten zwijgen en dan moet verder worden onderhandeld.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief
Er zijn het afgelopen jaar intensieve discussies geweest over de analyse van deze oorlog.
Een beknopt overzicht van de belangrijkste invalshoeken:
1. Het is een imperialistische overval van autocratisch Rusland op een democratisch land. Deze analyse rechtvaardigt de onvoorwaardelijke hulp van andere landen aan Oekraïne. De Nederlandse staat en zijn bondgenoten stellen dat Oekraïne leidend is bij het bepalen van oorlogsdoelen en strategie.
2. Er lopen twee oorlogen door elkaar heen.
- Ten eerste de interne conflicten in Oekraïne die gewelddadig zijn geworden in de nasleep van de Euro Maidan-revolutie in de winter van 2013 – 2014. Dat leidde tot een burgeroorlog met buitenlandse bemoeienis in diverse soorten waarbij de Russische invasie van 24 februari het keerpunt is.
- De tweede oorlog die hier doorheen loopt is de tegenstelling tussen de NAVO en Rusland. Culminatiepunt zijn het NAVO-lidmaatschap en het EU-Associatieverdrag dat aan Oekraïne is beloofd. Beide conflicten lopen door elkaar heen.
3. Dan is er nog een derde visie, die zegt dat er een raster is van meerdere oorlogen waarvan de belangen van de betrokkenen door elkaar heen lopen.
Namelijk;
- De burgeroorlog in Oekraïne die zich vanaf 2014 manifesteerde na de Euro Maidan-opstand. Een conflict dat groeide uit de opheffing van de Sovjet-Unie en de groeiende tegenstelling die in voor- en tegenstanders van de Euro Maidan tot uiting kwamen
- Ruslands invasie bracht de Oekraïense zelfverdedigingsoorlog voort en een zeer sterk Oekraïens zelfbewustzijn.
- Poetins oorlog die een dubbelkarakter heeft gericht tegen NAVO én Oekraïne.
- De interne strijd in Rusland na de Koude Oorlog. Die strijd was het gevolg van de privatisering van staatseigendommen in de jaren ’90. Daarin speelden ook internationale financiële steunmaatregelen van het IMF en de Wereldbank mee. De ontwikkeling van ‘politiek kapitalisme’.
- De oorlog-bij-volmacht (proxy war) die de VS door Oekraïne tegen Rusland laat voeren. Daartoe worden niet alleen enorme wapenvoorraden ter beschikking gesteld, maar ook zware economisch strafmaatregelen genomen. Het doel hiervan is niet alleen het steunen van Oekraïne maar ook de verzwakking van de Russische regering, dan wel regime change, het afzetten van de regering Poetin en verdere hegemonie over Europa en zo mogelijk ook Rusland.
- De groeiende en komende concurrentieslag met China. Daarom moet Rusland verliezen, vanuit Westers, Amerikaanse perspectief.
Proportionaliteitsbeginsel
Ergens op dit raster moeten we de oorlog begrijpen.
Voorop staat dat de Russische oorlog niet legaal is en het verzet van Oekraïne legitiem. Daar moet een doorslaggevend element aan worden toegevoegd. Dat is het proportionaliteitsbeginsel. De gevolgen van deze oorlog zijn zo groot dat alles moet worden gedaan om hem te laten stoppen. De oorlog heeft de neiging te escaleren. Niet alleen in Oekraïne, maar op diverse manieren op wereldschaal.
Wat zijn de disproportionele gevolgen?
- Voedselcrisis in de hele wereld.
- Energiearmoede in de hele wereld zonder op de transitie naar duurzame energie te kunnen overgaan.
- De grote risico’s op een (totale) kernwapenoorlog.
- De bedreiging van het klimaat. Alle aandacht moet gaan naar mondiale klimaatpolitiek. ‘Deze planeet kan zich geen oorlogen meer permitteren.’
2023
De voortekenen voor 2023 zijn ongunstig. De oorlogvoerende landen zoeken overal politieke en militaire versterkingen en ze voeren ook de oorlogsretoriek op. Te vrezen valt voor zeer zware gevechten in de komende wintermaanden.
Graag tot volgend jaar.
Tot zover de uitgesproken versie. Onderstaand het jaaroverzicht van de ontwikkeling van de oorlog.
Jaaroverzicht 2022: Wat is er deze tien maanden gebeurd?
- Tussenstand politieke doelen Rusland
- Tussenstand Oekraïense doelen.
- Militaire ontwikkelingen.
- Koken ….
- … en bevriezen
- Slachtoffers
- Kernwapens
- Economische oorlogvoering
- Groeiende politieke verschillen in de wereld
- Onderhandelen
1. Tussenstand politieke doelen Rusland
Rusland heeft een groot deel van zuid en oost-Oekraïne veroverd. De aspiraties op de verovering van een groter deel, inclusief de hoofdstad Kiev, lijken nog niet opgegeven. Met de verovering van deze delen zijn belangrijke grondstoffen en zeer rijke landbouwgrond ingepikt. Rusland denkt voorbereid te zijn om de militaire, politieke en economische tegendruk zeker een jaar, of één winter vol te houden.
2. Tussenstand Oekraïense doelen
Er zijn vier militair-politieke doelen voor Oekraïne te onderscheiden. Het eerste doel dat onder grote druk moest worden gehaald was het overleven door de zittende regering en de bestaande staat door het afslaan van de aanval op de hoofdstad. Dat lukte na zes weken. Na het overleven van de bestaande staat Oekraïne gaat het om drie mogelijke doelen tot bevrijden van de Russische invasie.
- Het terugdringen van Russische troepen tot de grens van 23 februari 2022.
- Het terugdringen van Russische troepen tot de grens van 1991, dus voor opstand in Donbas en de annexatie van de Krim.
- het verwijderen van de Russische regering in Moskou.
Op dit moment zijn deze doelen, of ten minste terug naar 23 februari, nog niet bereikt.
3. Militaire ontwikkelingen Na het behoud van Kiev werd Oekraïne grootschalig bewapend uit het Westen en werd aan plannen gewerkt voor een contraoffensief. Dat offensief begon eind augustus ogenschijnlijk in de zuidelijke provincie Kherson.
Dat bleek misleiding omdat in september in een verrassende driedaagse aanval de hele noordelijke provincie Kharkhov werd bevrijd. De aanval werd vervolgens op de westelijke oever van de Dnjepr in de zuidelijke provincie Kherson ingezet. Na enkele weken besloot de Russische legerleiding dat deel inclusief de havenstad Kherson te ontruimen.
4. Koken ….
Al voor de invasie, zeker in 2021, was er een steeds intenser wordende militaire samenwerking tussen de VS en Oekraïne. Het Westerse beleid, dat inmiddels gecoördineerd is in de Contactgroep voor Oekraïne, was er op gericht Oekraïne te bewapenen met als doel om Russische troepen uit Oekraïne te verdrijven. Maar de oorlog moest tot Oekraïne beperkt worden. Daartoe werden in de loop van de afgelopen tien maanden wapens geleverd die voor dat doel geschikt zijn.
De VS wilden geen wapens leveren die het Westen direct met Rusland in conflict bracht. Geen no-fly-zone; geen Westerse straaljagers of tanks en geen artillerie die Rusland kan bereiken. De gewenning door Rusland aan wapenleveranties werd in typisch Amerikaans slang ‘het koken van de kikker’ genoemd.
Een tweede doel was het uitputten van Rusland en daarmee het verzwakken van het regime van Rusland. Een beleidsdoel dat in april expliciet door de Amerikaanse minister van Defensie is uitgesproken.
5. … en bevriezen
Het Amerikaanse beleid mislukte nadat Oekraïne aanvallen uitvoerde op de brug naar de Krim en in de haven van Sebastopol in de Krim. Rusland vatte dat op als aanval op het eigen grondgebied en begon begin oktober met wekenlange aanvalsgolven op Oekraïense elektriciteitsproductie.
Niet alleen omdat de Oekraïense krijgsmacht stroom nodig heeft om wapens en soldaten per spoor naar het front te brengen, maar ook om de bevolking te raken. Er wordt een bevriezingspolitiek uitgevoerd die tot vluchtelingenstromen en algemene ellende van Oekraïne moet leiden. Daarmee lijkt een nieuw gruwelijk ‘evenwicht’ bereikt.
6. Slachtoffers
Het aantal gesneuvelde Oekraïense militairen is geheim. Het door de Amerikaanse stafchef Milley genoemde cijfer van 100.000 is fel bestreden door Oekraïne en daarvoor in de plaats is 13.000 gesneuvelde militairen gemeld. Dat laatste lijkt niet realistisch.
De VN meldt dat zeker 17.000 burgers zijn omgekomen en dat de Russen zeer bruut optreden. Daarvan worden meerdere voorvallen onderzocht. In totaal zijn er 715 aanvallen op gezondheidscentra uitgevoerd. Meer dan 14 miljoen Oekraïners zijn op de vlucht gejaagd. Daarvan zijn er 7,8 miljoen naar Midden- Europese en West-Europese landen gegaan.
Rusland heeft waarschijnlijk 100.000 gesneuvelde militairen. Na de val van de provincie Kharkov werd een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ onder Russische mannen gehouden. Doel is 300.000 extra dienstplichtigen te mobiliseren. Dat drukt de penibele situatie uit en veroorzaakte een golf van verzet en vooral van vlucht onder dienstplichtige mannen.
De humanitaire gevolgen hiervan zullen nog lang voelbaar blijven in zowel Oekraïne als Rusland.
7. Kernwapens
Een van de meest verontrustende ontwikkelingen in deze oorlog is het impliciet en expliciet dreigen door Rusland van gebruik van kernwapens. Er is door Poetin zeker 10 keer op kernwapens gezinspeeld. Verder meldde de Amerikaanse pers dat de VS versneld de vervanging van de kernbommen voor de F-35, de B-61-12 in Europa, zouden doorvoeren.
Het politiek gebruik van kernwapens door grootmachten is niet nieuw in de 77-jarige geschiedenis van De Bom. Maar naast het oorlog voeren in en bij kerncentrales en andere industriële faciliteiten is het veelvuldig dreigen met kernwapens een nieuwe vorm van het voeren van totale oorlog.
8. Economische oorlogvoering
De prijs van uitvoer van voedsel en het aanbod van basisvoedsel (granen) en van kunstmest is zo sterk beïnvloed, dat honger dreigt in Afrika. Zo sterk dat de baas van de VN, Antonio Guterres meerdere malen heeft opgeroepen tot een staakt-het-vuren omdat hongersnoden het gevolg zijn van deze oorlog. De eerste hongersnood, in Somalië, wordt al met deze oorlog in verband gebracht. Maar Guterres vreest voor het mislukken van vele oogsten in 2023.
De energie-oorlog in Europa is nog voor de Russische invasie begonnen en heeft tot sancties geleid op Russisch olie en gas. Dat heeft de wereldmarkt verstoord, tot verhoging van de prijzen geleid en sociale tegenstellingen in Europa vergroot. De zoektocht naar Amerikaans, Qatarees en Noors vloeibaar gas is op gang gekomen. Kernenergie en kolen maken een come-back. Experts gaan er van uit de hoge energieprijzen nog zeker twee jaar te verwachten zijn. Naast andere macro-economische oorzaken is de oorlog in Oekraïne hier debet aan.
9. Groeiende politieke verschillen in de wereld
Een aantal politieke gevolgen van deze oorlog is al zichtbaar. Naast een nieuwe ijzeren gordijn aan de huidige oostgrens van de NAVO, zijn er politieke meningsverschillen in de NAVO zichtbaar. De autonome rol van Turkije springt het meest in het oog en zorgt er bijvoorbeeld voor dat de oorlog in Syrië geknoopt wordt aan de oorlog in Oekraïne.
Voorts sluiten landen als India en China gunstige energiecontracten met Rusland, die dat land in staat stellen de oorlog langer vol te houden. Daarnaast probeert China de banden met landen als Pakistan en Saoedi-Arabië ten eigen voordeel aan te halen.
10. Onderhandelen
Ondanks de oorlog is er onderhandeld. In eerste instantie over de oorlog zelf. Dat is gebeurd in maart in Istanboel en daar zou een voorlopige overeenkomst van 15-tal punten zijn overeengekomen. Daaronder Oekraïens neutraliteit. Tot verdere besprekingen kwam het niet, zeker niet toen de gruwelijkheden van Bucha en andere plaatsen bekend werden.
Daarna is er over deelonderwerpen onderhandeld zoals het akkoord over de uitvoer van voedsel en kunstmest. Dat gebeurde ook in Turkije en met medewerking van de VN. En is er onderhandeld over onderhandelingen over kernwapens.
Een afspraak over onderhandelingen over de verlenging van het New Start akkoord ging op het laatste moment niet door. Voorts hebben de bazen van de CIA en de Russische evenknie, de SVR, een contactkanaal geopend met gesprekken in Turkije. Dat alles heeft nog niet geleid tot beëindiging van de vijandigheden of terugtrekking van de Russen.
En er zijn meerdere onderhandelingen succesvol afgesloten over de ruil van stoffelijke overschotten van gesneuvelde militairen en van gevangenen.
Tijdens de G-20 conferentie in november presenteerde Zelensky een tienpuntenplan.
Daarin geen woord over de status van Oekraïne, maar wel een verwijzing naar ‘het tussengebied tussen Rusland en de Euro-Atlantische wereld’ waarin Oekraïne veiligheidsgaranties nodig heeft. Dat sluit een formeel-neutrale positie niet per se uit. De Franse president Macron heeft dit plan als uitgangspunt genomen bij zijn nieuwe poging om te kunnen onderhandelen.
In de laatste weken van het jaar hebben oud-politici als Kissinger (VS) en Johnson (GB) gemeld dat een onderhandeld moet worden met eerste erkenning van de situatie van 23 februari. De wapens moeten zwijgen en dan moet verder worden onderhandeld.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief