Henk Baars, voorzitter Kerk en Vrede

Toespraak voorzitter Kerk en Vrede Henk Baars 

Wie werkelijk vrede wil, laat niets onbeproefd om de mogelijkheden van leefbare compromissen te verkennen. Stop die oorlog en praat met je vijand. Dat zei voorzitter Henk Baars van Kerk en Vrede, de oudste vredesorganisatie in Nederland die volgend jaar 100 jaar bestaat. Hij sprak op 24 september 2023 tijdens de maandelijkse vredesactie op het Spui van Stop de Oorlog Amsterdam.

Het is bizar om te blijven vertrouwen op geweld. Maar het is wel de eerste reactie van mensen om er maar op te slaan. Want als er wordt geroepen, ‘we moeten hulp bieden in een conflict’, dan denken velen in eerste instantie aan militair ingrijpen. Natuurlijk ook aan financiële en medische hulp, maar het gaat bijna altijd verder.

Het gebruik van geweld lijkt wel een bijna genetisch vastgelegd patroon bij ons mensen. Want oorlog is voor velen een van de meest fascinerende verschijnselen die er zijn. De macht om ergens daar met een geweer iets kapot te schieten is iets waar velen stiekem wel eens aan denken. Maar als je het eenmaal zelf hebt meegemaakt zie je dat het vrijwel nooit iets echt oplost.

Mijn vader was geen pacifist, hij vocht als soldaat in Rotterdam en was een serieus katholiek. Maar hij kon het niet over zijn hart verkrijgen om op mensen te schieten. ‘Ik schoot er maar een beetje overheen’,  zei hij. Mijn pacifisme heb ik daar vandaan. Want de gruwel, de horror van een gevecht, een bombardement- hij zweeg er meestal over - was daarin voor mij als kind altijd voelbaar.

Ik denk dat we ons nauwelijks realiseren hoe gruwelijk het is om midden in een extreem gewelddadige omgeving te zitten. De gewone mannen en vrouwen die dit ooit meemaakten schreeuwen allemaal: ‘Stop dit in Godsnaam.’ Al die doden, al die ontwrichting. Geen woorden voor. Maar het gebeurt niet.

Geweld slaat zulke diepe bressen en heeft zoveel leed tot gevolg, dat tegenstellingen alleen maar verscherpt worden. De onverzoenlijkheid neemt alleen maar toe.  We buitelen over de voorbeelden heen. Irak is nog wel een van de scherpste dat leidde tot het ontstaan van terreurbeweging IS. Vrijwel alle militaire interventie leidt tot meer problemen en onverzoenlijkheden. Dat is ook nog eens wetenschappelijk bewezen. Maar rationaliteit is op dit punt ver te zoeken. Geweld gebruiken is te verleidelijk. We hebben altijd te weinig inzicht waarom conflicten ontstaan, we vergissen ons voortdurend in de omstandigheden en de culturen van landen en bewoners en onderschatten de giftigheid van ideologieën. Geschiedenis vergeten we gauw.

Onze handen zijn ook pikzwart. Laat niemand de illusie hebben schone handen te hebben of te kunnen houden. Er is een lange lijst van interventies en betrokkenheden waar we tot aan onze nek in zitten. Nederland produceert en exporteert wapens naar landen die niet eens voldoende geld hebben om hun bevolking te voeden, zoals Pakistan. En landen die deze wapens gebruiken om hun eigen bevolking te onderdrukken, zoals Saoedi-Arabië.

Nederland geeft ruim baan aan bedrijven die in andere landen belastingen ontduiken. Wij importeren goederen die onder mensonterende omstandigheden gemaakt zijn. We gebruiken grondstoffen,  bij de winning waarvan mens en milieu ernstig worden geschaad. Het beslag dat wij met onze levensstijl leggen op aardse hulpbronnen is veel groter dan ons toekomt. Het gaat er dus niet om schone handen te houden, maar om de vraag wat we doen om onze handen minder vuil te laten worden. Want we denken altijd aan de goede kant te staan.

Ook nu zou alles op alles gezet moeten worden om iedere kans te grijpen om escalatie van de oorlog tegen te gaan, de oorlog te stoppen en onderhandelingen te beginnen. Echter ‘Rusland wil dat niet’ en ‘Rusland is niet te vertrouwen’ zijn de enige reacties. Er wordt zelfs geen poging gewaagd. Behalve bij de Paus is er bij de kerken in Nederland geen meer politieke oproep om tot onderhandelingen te komen. Kerk en Vrede is daar zeer verontrust over.

We hebben in de kerken een mooie vredesweek gevierd. Maar bidden alleen helpt niet. De media laten ons in de steek en hebben maar een overheersend frame: Doorgaan en winnen. De politiek voert op geen enkele manier het debat. Behalve in de extreemrechtse marge. Wie werkelijk vrede wil, laat niets onbeproefd om de mogelijkheden van leefbare compromissen te verkennen.

Stop die oorlog en praat met je vijand.

Klik hier om te bewerken.