De week van 13-20 februari 2023Een jaar lang hebben we iedere maandagavond voor de deur van het Russisch handelskantoor gestaan. Het gaat morgen dicht. Dat heeft minister Hoekstra besloten.
Morgen moet de Russische Federatie haar medewerkers van dit kantoor hebben teruggehaald, en haar werkzaamheden op dit kantoor staken. De directe reden voor de sluiting is, en ik citeer minister Hoekstra uit zijn brief van zaterdagavond, ‘de ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht, in het bijzonder het beginsel van onderscheid, door aanvallen uit te voeren op de burgerbevolking en op burgerobjecten in Oekraïne’. Die beslissing was één van de belangrijke gebeurtenissen van deze week. Dat brengt me op de andere punten.
Guido van Leemput presenteerde deze stand van zaken tijdens de 51e vredesactie op 20 februari 2023 op het Museumplein. |
|
1. Politieke steun Westen aan Oekraïne
Veel leiders van EU-landen bezochten Kiev in de afgelopen week, Biden vandaag nog, en zwoeren trouw en steun. Het Westen beloofde Oekraïne de overwinning. Doet er niet toe wat het kost en hoe het lang ook duurt. Premier Rutte meldde dat afgelopen vrijdag in een lang interview met Nieuwsuur. Daarin zei hij niet alleen altijd Oekraïne te blijven steunen tot de overwinning, maar ook nog steeds te vrezen dat Rusland het oude Sovjetimperium op militaire wijze wil herstellen.
De Engelse premier Sunak wil de militaire steun ‘verdubbelen’ en ook hij steunt Oekraïne zo lang als nodig. Dat zei hij op de ‘Münchener Sicherheitstage’, de jaarlijkse conferentie over buitenlandse en defensiepolitiek afgelopen weekend. Al deze uitlatingen zijn even welgemeend als retorisch. Want hoe ziet de werkelijkheid eruit?
2. Politiek realisme
Op de conferentie in München sprak ook Wang Yi, een politicus van de Communistische Partij van China, afdeling buitenlands beleid. Hij kondigde een vredesplan aan, maar houdt het nog spannend, het plan wordt pas vrijdag ontvouwd. Wang heeft er al diverse Europese landen over geraadpleegd, nl Duitsland, Italië en Frankrijk. Het plan onderstreept de noodzaak om de beginselen van soevereiniteit, territoriale integriteit en het VN-Handvest te respecteren. Maar tegelijkertijd moeten ook de Russische veiligheidsbelangen worden gerespecteerd.
Dat klinkt niet heel erg nieuw. We wachten het af.
Opvallend waren de uitspraken van Macron, ook in München, nl. dat de Russische invasie neokolonialistisch en imperialistisch was, maar dat hij met verbazing constateerde dat het Westen het vertrouwen van het mondiale zuiden kwijt is.
De Engelse premier Sunak gaf toe dat het Westen meer had moeten doen voor het mondiale Zuiden aan de gevolgen van de stijgende voedselprijzen wereldwijd na de Russische invasie.
De Duitse premier Scholz zei zich bewust te zijn van het feit als een Westerling iets voor elkaar wil krijgen in New Delhi, Pretoria, Santiago de Chile, Brasilia of Singapore er meer worden gedaan dan een beroep op gezamenlijke waarden. Daar zit precies het probleem. Vijfhonderd jaar westers kolonialisme laat zich niet zomaar wegpoetsen. Het mondiale zuiden wacht het even af.
3. Materiële steun voor Oekraïne
Er wordt in de oorlog meer munitie verbruikt dan er wordt geproduceerd.
Het belangrijkste nieuws is dan ook de erkenning dat de munitievoorraden uitgeput raken. Niet alleen in Oekraïne, maar ook in het Westen. Afgelopen week was er weer een vergadering van het Ramstein-overleg. De onthulling van de Telegraaf dat Nederland 200.000 stuks munitie voor de Leopard II gaat leveren heb ik verder niet teruggezien in de pers.
Ik ga er wel vanuit dat het klopt.
De Oostenrijkse militair-historicus Markus Reisner zegt dat de beschikbaarheid over hulpbronnen de oorlog gaat beslissen. Wie voldoende wapens en munitie heeft, wint de oorlog.
Als het Westen er niet in slaagt, aldus Reisner, om Oekraïne deze ondersteuning te blijven verlenen dan moet worden geprobeerd Rusland een exit zonder gezichtsverlies uit de oorlog te gunnen. Maar dat staat gelijk aan een nederlaag van Oekraïne én het Westen.
Hoe dan ook, de productielijnen in de wapenfabrieken moeten op volle toeren gaan draaien om Oekraïne te redden. Deze week maakte het Duitse Rheinmetall bekend 300.000 stuks munitie voor Oekraïne te zullen produceren.
De leden van de NAVO hebben nieuwe richtlijnen opgesteld voor munitieproductie.
Dat is het eerste praktische gevolg van de vergaderingen. De tweede conclusie van de NAVO- en Ramsteun-vergadering van afgelopen week is dat de echte toezeggingen van tanks en ander zwaar geschut niet zo verloopt als door diverse landen aangekondigd. In de Duitse pers, met name, wordt opgemerkt dat Duitsland er vrij eenzaam bij staat. Derde conclusie; er gaan nog geen straaljagers naar Oekraïne. Te vroeg.
4. De actuele Amerikaans positie
Vorige week maandag gaf een groot artikel in de Washington Post inzicht in de noodzaak van de VS om op dit moment Oekraïne zo te bewapenen dat het Rusland een slag kan toebrengen.
Daarvoor wordt weer een miljardenpakket (10 miljard dollar) voorbereid.
Maar uit het artikel sprak een aangescherpt meningsverschil tussen Oekraïne en de VS over de beste strategie, de beste wijze van inzet van de schaarse middelen. De VS dringen eropaan dat Oekraïne de stad Bakhmoet laat schieten en alle middelen moet gebruiken om een grote aanval elders in te zetten. Bakhmoet is voor Oekraïne inmiddels een stad voor de eer. Ze moeten Bakhmoet behouden.
Daar komt bij dat de politieke verhoudingen in het Amerikaanse parlement aan het verschuiven zijn. Een groep Trump-Republikeinen heeft een motie ingediend om de hulp aan Oekraïne te stoppen. De titel van de motie is ‘Ukraine Fatigue Act’.
De druk van deze groep op de Amerikaanse politiek zal toenemen. Achter de schermen melden anonieme Amerikaanse officials dat de steun aan Oekraïne eeuwig is, maar de hulp eindig.
Wanneer dat einde is, blijft onduidelijk. Eerst nog veel vechten. Het gehele beeld dat uit het Westerse politieke kamp opdoemt is dat van toenemende somberheid.
5. Ontwikkelingen aan het front
De Russische druk op de Oekraïense troepen bij Bakhmoet houdt aan. Het aantal doden is schrikbarend hoog en er worden vanuit het Russische kamp voortdurend data genoemd wanneer zij de stad innemen. Dat loopt uiteen van eind van deze week tot april. Die maand heeft althans de baas van de Wagner-huurlingen genoemd.
Op het aangekondigde grote offensief moeten we wachten en het grote offensief in Oost-Oekraïne is nog niet losgebroken. Ondertussen bombardeert Rusland verder de elektriciteitscentrales.
Daarnaast zijn er gedetailleerde berichten dat de Russische opmars over de slag om Vuledar zeer bloedig is en dat de Russen massaal sneuvelen in de ondernomen aanvalsgolven.
6. De vorming van een vredesbeweging
De druk om de oorlog te stoppen was in München ook te voelen. Afgelopen zaterdag was daar een grote demonstratie van naar schatting 10.000 deelnemers waarin geëist werd onderhandelingen te beginnen en de bewapening te stoppen omdat het Duitsland een deelnemers in de oorlog maakt of laat worden.
Komende zaterdag wordt een nog grotere demonstratie in Berlijn verwacht. Ter voorbereiding loopt er een petitie om de oorlog te stoppen en onderhandelingen te beginnen. Vanochtend was de petitie door 563.000 mensen getekend. Het streefcijfer was 500.000 maar is dit weekend verhoogd naar 1 miljoen.
7. Sanctiepolitiek
Een jaar geleden, nog voor de oorlog, werden allesverlammende sancties in het vooruitzicht gesteld. Inmiddels hebben de G-7 en de EU veel maatregelen genomen om Rusland in economisch opzicht op de knieën te krijgen. Deze week is het tiende economische strafpakket van de EU voorgesteld. Het gaat om een embargo op sleuteltechnologieën en industriële producten. Het plan moet later deze week van kracht worden.
Enkele weken geleden maakte het IMF bekend dat de Russische economie in 2022 met 2,2% gekrompen is. Maar de voorspelling voor 2023 is dat de Russische economie zal groeien, met 0,3%. Wat helemaal opvallend is dat de economie van Rusland in 2024 harder zal groeien dan die van de VS.
De conclusie is dat de westerse economische sancties Rusland minder hard hebben getroffen dan de sanctienemers hoopten.
Al in oktober vorig jaar stelde de Oekraïense socioloog Wolodymir Ichshenko dat door middel van militair keynesianisme de Russische regering met fulltime draaiende wapenfabrieken en hoge weddes voor soldaten de binnenlandse vraag op peil houdt. De verkoop van dure grondstoffen in tal van niet-Westerse landen houden de inkomsten op peil.
Na vier maanden heeft de Nederlandse regering antwoord gegeven op Kamervragen over invoer van uranium voor de Nederlandse kernenergie-industrie. De kern van het antwoord is, Nederland voert geen uranium meer in voor de Nederlandse kernenergiecentrale in Borssele. Ten tweede is het niet mogelijk om met alle EU-landen een overeenkomst te sluiten over een boycot van Russisch uranium. Te veel landen zijn afhankelijk van kerncentrales én Russisch uranium.
Volgens de Nederlandse regering bestaat na een jaar oorlog in Nederland geen afhankelijkheid meer van Russisch olie, gas en uranium.
8. Brievenbusfirma’s in Amsterdam
Dat brengt ons weer op het Museumplein, voor de deur van de Russische handelaren. Een van de Kamervragen betrof het feit dat in Amsterdam minimaal acht brievenbusfirma’s gevestigd zijn die direct gelinkt zijn aan het Russische nucleaire staatsbedrijf Rosatom? Het antwoord van de regering is dat het kabinet niet op ‘individuele zaken’ kan ingaan. ‘In algemene zin dient opgemerkt te worden dat sancties van toepassing zijn op personen en bedrijven op de sanctielijst. Trustkantoren en domicilieverleners zijn verplicht zich aan de Sanctiewet te houden’. De bedrijven moeten het zelf doen.
Nog even terug naar de beslissing van minister Hoekstra van zaterdag. De reden die minister Hoekstra geeft om het handelskantoor te sluiten gaat niet over economische betrekkingen die verbroken moeten worden, maar een sancties voor schendingen van het oorlogsrecht.
Voor diegenen die mooie plannen met dit geweldige pand hebben. Het pand blijft eigendom van Rusland. Ik citeer minister Hoekstra nog een keer. ‘Gedurende de toepassing van de tegenmaatregel – de sluiting van het Handelskantoor – geniet dit pand op grond van het internationaal recht immuniteit en onschendbaarheid als staatseigendom met een publieke, niet-commerciële eindbestemming. Ook blijft op het Koninkrijk de plicht rusten het pand te beschermen.’
We kunnen hier gewoon blijven staan. Bijvoorbeeld aanstaande vrijdagmiddag.
Graag tot dan.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief
Veel leiders van EU-landen bezochten Kiev in de afgelopen week, Biden vandaag nog, en zwoeren trouw en steun. Het Westen beloofde Oekraïne de overwinning. Doet er niet toe wat het kost en hoe het lang ook duurt. Premier Rutte meldde dat afgelopen vrijdag in een lang interview met Nieuwsuur. Daarin zei hij niet alleen altijd Oekraïne te blijven steunen tot de overwinning, maar ook nog steeds te vrezen dat Rusland het oude Sovjetimperium op militaire wijze wil herstellen.
De Engelse premier Sunak wil de militaire steun ‘verdubbelen’ en ook hij steunt Oekraïne zo lang als nodig. Dat zei hij op de ‘Münchener Sicherheitstage’, de jaarlijkse conferentie over buitenlandse en defensiepolitiek afgelopen weekend. Al deze uitlatingen zijn even welgemeend als retorisch. Want hoe ziet de werkelijkheid eruit?
2. Politiek realisme
Op de conferentie in München sprak ook Wang Yi, een politicus van de Communistische Partij van China, afdeling buitenlands beleid. Hij kondigde een vredesplan aan, maar houdt het nog spannend, het plan wordt pas vrijdag ontvouwd. Wang heeft er al diverse Europese landen over geraadpleegd, nl Duitsland, Italië en Frankrijk. Het plan onderstreept de noodzaak om de beginselen van soevereiniteit, territoriale integriteit en het VN-Handvest te respecteren. Maar tegelijkertijd moeten ook de Russische veiligheidsbelangen worden gerespecteerd.
Dat klinkt niet heel erg nieuw. We wachten het af.
Opvallend waren de uitspraken van Macron, ook in München, nl. dat de Russische invasie neokolonialistisch en imperialistisch was, maar dat hij met verbazing constateerde dat het Westen het vertrouwen van het mondiale zuiden kwijt is.
De Engelse premier Sunak gaf toe dat het Westen meer had moeten doen voor het mondiale Zuiden aan de gevolgen van de stijgende voedselprijzen wereldwijd na de Russische invasie.
De Duitse premier Scholz zei zich bewust te zijn van het feit als een Westerling iets voor elkaar wil krijgen in New Delhi, Pretoria, Santiago de Chile, Brasilia of Singapore er meer worden gedaan dan een beroep op gezamenlijke waarden. Daar zit precies het probleem. Vijfhonderd jaar westers kolonialisme laat zich niet zomaar wegpoetsen. Het mondiale zuiden wacht het even af.
3. Materiële steun voor Oekraïne
Er wordt in de oorlog meer munitie verbruikt dan er wordt geproduceerd.
Het belangrijkste nieuws is dan ook de erkenning dat de munitievoorraden uitgeput raken. Niet alleen in Oekraïne, maar ook in het Westen. Afgelopen week was er weer een vergadering van het Ramstein-overleg. De onthulling van de Telegraaf dat Nederland 200.000 stuks munitie voor de Leopard II gaat leveren heb ik verder niet teruggezien in de pers.
Ik ga er wel vanuit dat het klopt.
De Oostenrijkse militair-historicus Markus Reisner zegt dat de beschikbaarheid over hulpbronnen de oorlog gaat beslissen. Wie voldoende wapens en munitie heeft, wint de oorlog.
Als het Westen er niet in slaagt, aldus Reisner, om Oekraïne deze ondersteuning te blijven verlenen dan moet worden geprobeerd Rusland een exit zonder gezichtsverlies uit de oorlog te gunnen. Maar dat staat gelijk aan een nederlaag van Oekraïne én het Westen.
Hoe dan ook, de productielijnen in de wapenfabrieken moeten op volle toeren gaan draaien om Oekraïne te redden. Deze week maakte het Duitse Rheinmetall bekend 300.000 stuks munitie voor Oekraïne te zullen produceren.
De leden van de NAVO hebben nieuwe richtlijnen opgesteld voor munitieproductie.
Dat is het eerste praktische gevolg van de vergaderingen. De tweede conclusie van de NAVO- en Ramsteun-vergadering van afgelopen week is dat de echte toezeggingen van tanks en ander zwaar geschut niet zo verloopt als door diverse landen aangekondigd. In de Duitse pers, met name, wordt opgemerkt dat Duitsland er vrij eenzaam bij staat. Derde conclusie; er gaan nog geen straaljagers naar Oekraïne. Te vroeg.
4. De actuele Amerikaans positie
Vorige week maandag gaf een groot artikel in de Washington Post inzicht in de noodzaak van de VS om op dit moment Oekraïne zo te bewapenen dat het Rusland een slag kan toebrengen.
Daarvoor wordt weer een miljardenpakket (10 miljard dollar) voorbereid.
Maar uit het artikel sprak een aangescherpt meningsverschil tussen Oekraïne en de VS over de beste strategie, de beste wijze van inzet van de schaarse middelen. De VS dringen eropaan dat Oekraïne de stad Bakhmoet laat schieten en alle middelen moet gebruiken om een grote aanval elders in te zetten. Bakhmoet is voor Oekraïne inmiddels een stad voor de eer. Ze moeten Bakhmoet behouden.
Daar komt bij dat de politieke verhoudingen in het Amerikaanse parlement aan het verschuiven zijn. Een groep Trump-Republikeinen heeft een motie ingediend om de hulp aan Oekraïne te stoppen. De titel van de motie is ‘Ukraine Fatigue Act’.
De druk van deze groep op de Amerikaanse politiek zal toenemen. Achter de schermen melden anonieme Amerikaanse officials dat de steun aan Oekraïne eeuwig is, maar de hulp eindig.
Wanneer dat einde is, blijft onduidelijk. Eerst nog veel vechten. Het gehele beeld dat uit het Westerse politieke kamp opdoemt is dat van toenemende somberheid.
5. Ontwikkelingen aan het front
De Russische druk op de Oekraïense troepen bij Bakhmoet houdt aan. Het aantal doden is schrikbarend hoog en er worden vanuit het Russische kamp voortdurend data genoemd wanneer zij de stad innemen. Dat loopt uiteen van eind van deze week tot april. Die maand heeft althans de baas van de Wagner-huurlingen genoemd.
Op het aangekondigde grote offensief moeten we wachten en het grote offensief in Oost-Oekraïne is nog niet losgebroken. Ondertussen bombardeert Rusland verder de elektriciteitscentrales.
Daarnaast zijn er gedetailleerde berichten dat de Russische opmars over de slag om Vuledar zeer bloedig is en dat de Russen massaal sneuvelen in de ondernomen aanvalsgolven.
6. De vorming van een vredesbeweging
De druk om de oorlog te stoppen was in München ook te voelen. Afgelopen zaterdag was daar een grote demonstratie van naar schatting 10.000 deelnemers waarin geëist werd onderhandelingen te beginnen en de bewapening te stoppen omdat het Duitsland een deelnemers in de oorlog maakt of laat worden.
Komende zaterdag wordt een nog grotere demonstratie in Berlijn verwacht. Ter voorbereiding loopt er een petitie om de oorlog te stoppen en onderhandelingen te beginnen. Vanochtend was de petitie door 563.000 mensen getekend. Het streefcijfer was 500.000 maar is dit weekend verhoogd naar 1 miljoen.
7. Sanctiepolitiek
Een jaar geleden, nog voor de oorlog, werden allesverlammende sancties in het vooruitzicht gesteld. Inmiddels hebben de G-7 en de EU veel maatregelen genomen om Rusland in economisch opzicht op de knieën te krijgen. Deze week is het tiende economische strafpakket van de EU voorgesteld. Het gaat om een embargo op sleuteltechnologieën en industriële producten. Het plan moet later deze week van kracht worden.
Enkele weken geleden maakte het IMF bekend dat de Russische economie in 2022 met 2,2% gekrompen is. Maar de voorspelling voor 2023 is dat de Russische economie zal groeien, met 0,3%. Wat helemaal opvallend is dat de economie van Rusland in 2024 harder zal groeien dan die van de VS.
De conclusie is dat de westerse economische sancties Rusland minder hard hebben getroffen dan de sanctienemers hoopten.
Al in oktober vorig jaar stelde de Oekraïense socioloog Wolodymir Ichshenko dat door middel van militair keynesianisme de Russische regering met fulltime draaiende wapenfabrieken en hoge weddes voor soldaten de binnenlandse vraag op peil houdt. De verkoop van dure grondstoffen in tal van niet-Westerse landen houden de inkomsten op peil.
Na vier maanden heeft de Nederlandse regering antwoord gegeven op Kamervragen over invoer van uranium voor de Nederlandse kernenergie-industrie. De kern van het antwoord is, Nederland voert geen uranium meer in voor de Nederlandse kernenergiecentrale in Borssele. Ten tweede is het niet mogelijk om met alle EU-landen een overeenkomst te sluiten over een boycot van Russisch uranium. Te veel landen zijn afhankelijk van kerncentrales én Russisch uranium.
Volgens de Nederlandse regering bestaat na een jaar oorlog in Nederland geen afhankelijkheid meer van Russisch olie, gas en uranium.
8. Brievenbusfirma’s in Amsterdam
Dat brengt ons weer op het Museumplein, voor de deur van de Russische handelaren. Een van de Kamervragen betrof het feit dat in Amsterdam minimaal acht brievenbusfirma’s gevestigd zijn die direct gelinkt zijn aan het Russische nucleaire staatsbedrijf Rosatom? Het antwoord van de regering is dat het kabinet niet op ‘individuele zaken’ kan ingaan. ‘In algemene zin dient opgemerkt te worden dat sancties van toepassing zijn op personen en bedrijven op de sanctielijst. Trustkantoren en domicilieverleners zijn verplicht zich aan de Sanctiewet te houden’. De bedrijven moeten het zelf doen.
Nog even terug naar de beslissing van minister Hoekstra van zaterdag. De reden die minister Hoekstra geeft om het handelskantoor te sluiten gaat niet over economische betrekkingen die verbroken moeten worden, maar een sancties voor schendingen van het oorlogsrecht.
Voor diegenen die mooie plannen met dit geweldige pand hebben. Het pand blijft eigendom van Rusland. Ik citeer minister Hoekstra nog een keer. ‘Gedurende de toepassing van de tegenmaatregel – de sluiting van het Handelskantoor – geniet dit pand op grond van het internationaal recht immuniteit en onschendbaarheid als staatseigendom met een publieke, niet-commerciële eindbestemming. Ook blijft op het Koninkrijk de plicht rusten het pand te beschermen.’
We kunnen hier gewoon blijven staan. Bijvoorbeeld aanstaande vrijdagmiddag.
Graag tot dan.
Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief