Stop de Oorlog
  • Home
  • Toespraken
    • In oorlog met Rusland - direct of indirect?
    • Hoeveel tanks heeft Oekraïne nodig?
    • Eenheid in verscheidenheid
    • Nieuw offensief in voorbereiding
    • Meer oorlog, meer loze woorden
    • Toespraken december 2022 >
      • Wat is het karakter van deze oorlog?
      • Geen Kerstbestand, wel roep om onderhandelen
      • Onze Oekraïense en Russische vrienden...
      • Oekraine mag van VS nu in Rusland aanvallen
      • Start olieboycot en spanningen in Westerse kamp
      • Wie maakt de meeste oorlogswinst?
    • Toespraken november 2022 >
      • Geen verschroeide aarde maar terreur door bevriezing
      • Waartoe leidt de zware nederlaag van Rusland?
      • GroenLinks Amsterdam ook actief tegen kernwapens
      • Energievoorziening Oekraïne dreigt in te storten
    • Toespraken oktober 2022 >
      • De annexaties, nieuwe wapenleveringen en de nucleaire dreiging
      • Oorlog vergiftigt alles...
      • NAVO oefent voor kernoorlog
      • Oorlog wordt gemener en groter
      • Amerikaanse kernbom versneld naar Nederland
    • Toespraken september 2022 >
      • Oorlog kost werknemers maandsalaris
      • Oorlog op kruispunt
      • Meer wapens en slecht weer
      • Risico op nieuwe escalatie
    • Toespraken augustus 2022 >
      • Kerncentrales als oorlogswapen
      • Zorgen over verdere escalatie
      • De oorlog na 180 dagen
      • Rechten van arbeiders in Oekraïne
    • Toespraken juli 2022 >
      • Westerse precisie versus domme bommen
      • 5 maanden oorlog...
      • Een feest voor de wapenindustrie
      • Economische oorlogsvoering
      • Grote delen van de wereld worden meegesleept
    • Toespraken juni 2022 >
      • Worden vredesstemmen sterker?
      • Kies partij voor de vrede
      • Oorlog gaat hele zomer door
      • Cruciale fase in de Donbas
      • Een uitputtingsoorlog
      • Geen nieuwe kernwapens in Nederland
    • Toespraken mei 2022 >
      • Kernenergie blijft levensgevaarlijk
      • Was het maar zo simpel...
      • Een nieuw frame voor de oorlog
      • Wat zijn de doelen van Oekraïne?
      • Feministische alternatieven
      • De 5 punten van deze week
      • Choice between non-violence and non-existence
      • Bloediger, veelomvattender en meer escalatie
    • Toespraken april 2022 >
      • Visie van de IS
      • Oorlog in Jemen
      • Iedereen is van de wereld
      • FNV: voor duurzame vrede
      • Geweld moet stoppen
    • Toespraken maart 2022 >
      • Amsterdam BIJ1
      • Waarom we hier staan
      • Wissels omzetten naar vrede
      • 'Nooit meer oorlog..."
  • Discussie & achtergrond
    • Oproep tot onderhandelen
    • Onderhandelen: voor of tegen
    • Internationale Oproep voor een Kerstbestand in Oekraïne
    • Vredeskamp bij nucleaire basis Volkel
    • Open brief: 'Voor het te laat is'
    • Kijken met een eerlijke blik
    • Actie tegen fossiel en oorlog verbinden
    • Verklaring Oekrainse Pacifistische Beweging
    • Demonstreren voor Russische dovemansoren
    • Oudere artikelen >
      • Escalatiespiraal
      • Sancties, wapens, en de NAVO
      • Zelenski: stop deze oorlog
      • Reactie op 'Zelenski: stop deze oorlog'
      • Hervat de onderhandelingen
      • Masculiene NAVO
      • Wereldwijde beweging nodig
      • Katastroika
      • Voor de Vrede
  • Gedichten
    • Elke meter
    • De honger de droogte de vliegen
    • Wat je weet
    • 9 mei 2022
    • Elke oorlog was de laatste
    • Nu op het Museumplein
    • De les
    • De naaimachien
    • Boem, boem, bloem
    • De ogen lachen
    • In duizendvoud vervloekt
    • Voorzichtig schuivend
    • In de war
    • Het bed. De staat. Het bloed.
    • Er is altijd hoop
  • Contact
  • English
English
EN

Katastroika

Katastroika

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in december 1991, stelden het IMF en de Wereldbank economische schoktherapie voor: terugtrekking van de alomtegenwoordige staat, privatisering van bedrijven, een vrije markt, vrije prijzen, vrije kapitaalstromen.
De gevolgen waren adembenemend: ineenstorting van de staat, de maffia aan de macht, hyperinflatie, voedseltekorten, implosie van de eens zo hoogwaardige industrie en een economie die tot ruilhandel verviel, zo memoreert Dirk Bezemer in deze column voor de Groene Amsterdammer.

Dirk Bezemer
Foto

Zal er door de draconische sancties een breedgedragen revolutie van binnenuit komen, die Poetin op de knieën dwingt? Rusland-kenners achten die kans klein. Volgens Hubert Smeets is Rusland verstoken van het sociaal kapitaal waarmee een tegenbeweging zou kunnen groeien. Schrijver Sana Valiulina greep terug op de Aard van de Rus. Die zou democratie, rechtsstaat en welvaart saai vinden, en meer op hebben met extremen, desnoods (of misschien wel liefst) met veel afzien en lijden.

Voor een wetenschappelijk onderbouwd antwoord zou je een soort proefopstelling moeten hebben. Een situatie waarin het qua politiek systeem alle kanten op kan – democratie, maar ook autocratie. Stel dat er in deze situatie zware ontberingen komen. Laten we zeggen: hyperinflatie, massawerkloosheid, voedseltekorten, ineenstorting van scholing, gezondheidszorg en andere vitale functies. Kortom, alles wat je van de zwaarste sancties zou mogen verwachten. Beweegt de Russische communis opinio dan richting democratie, volgens het ‘regime change door sancties’-scenario?

In feite weten we het antwoord al. Want deze proefopstelling is uiteraard precies wat Rusland in de jaren negentig doormaakte. Tegenwoordig bestaat er zoiets als experimentele economie, waarbij studenten bij een kopje koffie spelletjes met elkaar spelen of vragenlijstjes doorploegen. Maar dit was het echte werk. Geen enkel land heeft ooit zo’n experiment meegemaakt.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in december 1991 werd Boris Jeltsin president van de nieuwe Russische Federatie, een land met een ontluikende democratie en groeiend maatschappelijk middenveld. Tot zover de proefopstelling. In Collision and Collusion beschreef de Amerikaanse hoogleraar antropologie Janine Wedel het experiment. Adviseurs van het IMF en de Wereldbank stelden economische schoktherapie voor: terugtrekking van de alomtegenwoordige staat, privatisering van bedrijven, een vrije markt, vrije prijzen, vrije kapitaalstromen. De gevolgen waren adembenemend: ineenstorting van de staat, de maffia aan de macht, hyperinflatie, voedseltekorten, implosie van de eens zo hoogwaardige industrie en een economie die tot ruilhandel verviel.

De razendsnelle afname van welvaart en welzijn waren desastreus, en niet meer te vatten in conventionele termen als inkomensverlies en armoedegroei; het naakte bestaan voor de gemiddelde Rus stond op het spel. De Amsterdamse hoogleraar economie Michael Ellman publiceerde er in 1994 over onder de titel The Increase in Death and Disease under ‘Katastroika’. De perestrojka van Gorbatsjov, schreef hij, gevolgd door de ‘hervormingen’ onder Jeltsin, de oligarchen en hun westerse experts: het bleek een catastrofe te zijn. Toenemend alcoholisme en ondervoeding, een stijging in moorden en ongelukken, een grote difterie-uitbraak in 1990-1993, explosieve stijgingen in tuberculose en aids, massa-emigratie. De levensverwachting daalde van 70 jaar in 1988 naar 64 jaar in 1995. In 2000, met Poetin als president, was het nog steeds slechts 65 jaar. Het wordt dus de tweede keer binnen één mensenleven dat de Russen ongekende ontberingen tegemoet gaan. Weer op instigatie van ‘het Westen’, en weer in de verwachting, bij sommigen althans, dat dit zal leiden tot steun voor de pluralistische democratie.

Maar het liep toen heel anders. Want tijdens de perestrojka-jaren zat in Berlijn een KGB’er zich op te vreten. Niet zozeer vanwege de sociale kaalslag en de gezondheidscrisis. Wat Poetin echt onverteerbaar vond, was dat de voormalige supermacht zich niet meer op het internationale toneel kon laten gelden, zelfs niet in wat de Russen het ‘nabije buitenland’ noemen – de ring van voormalige sovjetstaten rondom Rusland, die volgens Poetin eigenlijk helemaal geen buitenland mag zijn. We weten nu waar deze gedachtegang eindigt: bij de bommen op Charkov en Marioepol en in de schuilkelders van Kiev.

Die zijn er dus ook omdat de gemiddelde Rus aan het einde van die desastreuze jaren negentig snakte naar het tegenovergestelde van de pluralistische democratie onder Jeltsin; naar een sterke man die alles weer goed maakt. Poetin deed dat. De levensverwachting in Rusland is nu 73 jaar. Poetin maakte Rusland stabiel, redelijk welvarend en totalitair. In 2022 is de sterke man niet meer weg te denken – zeker niet voor die oudere Rus die ‘katastroika’ aan den lijve heeft ondervonden.

Voor hem zal er maar één oplossing zijn voor economische ellende. Het gevaar is dat de sancties Poetin nog vaster in het zadel drukken.

Dirk Bezemer is hoogleraar Economie van de Internationale Financiële Ontwikkeling in Groningen.
​Deze column verscheen op 17 maart 2022 in nummer 11 van de Groene Amsterdammer.

​Volg ons


Dank aan Ruben L. Oppenheimer voor de cartoon.
Proudly powered by Weebly
  • Home
  • Toespraken
    • In oorlog met Rusland - direct of indirect?
    • Hoeveel tanks heeft Oekraïne nodig?
    • Eenheid in verscheidenheid
    • Nieuw offensief in voorbereiding
    • Meer oorlog, meer loze woorden
    • Toespraken december 2022 >
      • Wat is het karakter van deze oorlog?
      • Geen Kerstbestand, wel roep om onderhandelen
      • Onze Oekraïense en Russische vrienden...
      • Oekraine mag van VS nu in Rusland aanvallen
      • Start olieboycot en spanningen in Westerse kamp
      • Wie maakt de meeste oorlogswinst?
    • Toespraken november 2022 >
      • Geen verschroeide aarde maar terreur door bevriezing
      • Waartoe leidt de zware nederlaag van Rusland?
      • GroenLinks Amsterdam ook actief tegen kernwapens
      • Energievoorziening Oekraïne dreigt in te storten
    • Toespraken oktober 2022 >
      • De annexaties, nieuwe wapenleveringen en de nucleaire dreiging
      • Oorlog vergiftigt alles...
      • NAVO oefent voor kernoorlog
      • Oorlog wordt gemener en groter
      • Amerikaanse kernbom versneld naar Nederland
    • Toespraken september 2022 >
      • Oorlog kost werknemers maandsalaris
      • Oorlog op kruispunt
      • Meer wapens en slecht weer
      • Risico op nieuwe escalatie
    • Toespraken augustus 2022 >
      • Kerncentrales als oorlogswapen
      • Zorgen over verdere escalatie
      • De oorlog na 180 dagen
      • Rechten van arbeiders in Oekraïne
    • Toespraken juli 2022 >
      • Westerse precisie versus domme bommen
      • 5 maanden oorlog...
      • Een feest voor de wapenindustrie
      • Economische oorlogsvoering
      • Grote delen van de wereld worden meegesleept
    • Toespraken juni 2022 >
      • Worden vredesstemmen sterker?
      • Kies partij voor de vrede
      • Oorlog gaat hele zomer door
      • Cruciale fase in de Donbas
      • Een uitputtingsoorlog
      • Geen nieuwe kernwapens in Nederland
    • Toespraken mei 2022 >
      • Kernenergie blijft levensgevaarlijk
      • Was het maar zo simpel...
      • Een nieuw frame voor de oorlog
      • Wat zijn de doelen van Oekraïne?
      • Feministische alternatieven
      • De 5 punten van deze week
      • Choice between non-violence and non-existence
      • Bloediger, veelomvattender en meer escalatie
    • Toespraken april 2022 >
      • Visie van de IS
      • Oorlog in Jemen
      • Iedereen is van de wereld
      • FNV: voor duurzame vrede
      • Geweld moet stoppen
    • Toespraken maart 2022 >
      • Amsterdam BIJ1
      • Waarom we hier staan
      • Wissels omzetten naar vrede
      • 'Nooit meer oorlog..."
  • Discussie & achtergrond
    • Oproep tot onderhandelen
    • Onderhandelen: voor of tegen
    • Internationale Oproep voor een Kerstbestand in Oekraïne
    • Vredeskamp bij nucleaire basis Volkel
    • Open brief: 'Voor het te laat is'
    • Kijken met een eerlijke blik
    • Actie tegen fossiel en oorlog verbinden
    • Verklaring Oekrainse Pacifistische Beweging
    • Demonstreren voor Russische dovemansoren
    • Oudere artikelen >
      • Escalatiespiraal
      • Sancties, wapens, en de NAVO
      • Zelenski: stop deze oorlog
      • Reactie op 'Zelenski: stop deze oorlog'
      • Hervat de onderhandelingen
      • Masculiene NAVO
      • Wereldwijde beweging nodig
      • Katastroika
      • Voor de Vrede
  • Gedichten
    • Elke meter
    • De honger de droogte de vliegen
    • Wat je weet
    • 9 mei 2022
    • Elke oorlog was de laatste
    • Nu op het Museumplein
    • De les
    • De naaimachien
    • Boem, boem, bloem
    • De ogen lachen
    • In duizendvoud vervloekt
    • Voorzichtig schuivend
    • In de war
    • Het bed. De staat. Het bloed.
    • Er is altijd hoop
  • Contact
  • English